Ο Νικόλαος Εξαρχόπουλος (1874 - 1η Μαρτίου 1960) ήταν Έλληνας παιδαγωγός και μέλος της Ακαδημίας Αθηνών.

Γεννήθηκε στη Νάξο και σπούδασε στη Φιλοσοφική σχολή του πανεπιστημίου Αθηνών, του οποίου έγινε και διδάκτορας. Συμπλήρωσε τις σπουδές του στη Γερμανία και την Ελβετία με υποτροφία του ελληνικού κράτους. Επιστρέφοντας το 1904 στην Αθήνα διδάσκει ως καθηγητής στο διδασκαλείο δημοτικής εκπαίδευσης Αθηνών ενώ την περίοδο 1905-1907 διατελεί διευθυντής του διδασκαλείου Πελοποννήσου. Στη συνέχεια γίνεται επιθεωρητής των γυμνασίων και των ελληνικών σχολείων Πελοποννήσου και τρία χρόνια αργότερα διευθυντής του Διδασκαλείου Μέσης Εκπαίδευσης. Το 1906 αναγορεύθηκε υφηγητής φιλοσοφίας και παιδαγωγικής και το 1912 διορίστηκε καθηγητής της ίδιας έδρας στο πανεπιστήμιο Αθηνών, θέση στην οποία παρέμεινε μέχρι το 1948. Την περίοδο 1918-1920 απομακρύνθηκε από τη θέση του για πολιτικούς λόγους.

Το 1929 εξελέγη μέλος της Ακαδημίας Αθηνών, της οποίας εξελέγη πρόεδρος το 1949. Επίσης ήταν γραμματέας του υπουργείου παιδείας το 1922 και αντιπρόεδρος της Φιλεκπαιδευτικής Εταιρείας καθώς και πρύτανης του πανεπιστημίου Αθηνών το 1936.^[2] Σε αυτόν επίσης οφείλεται η ίδρυση του πειραματικού σχολείου του πανεπιστημίου της Αθήνας (1929).

Ως παιδαγωγός εναντιώθηκε στις απόψεις των δημοτικιστών και του Εκπαιδευτικού Ομίλου και επηρέασε σημαντικά την ελληνική εκπαίδευση εισάγοντας νέους θεσμούς. Εμφανής είναι η επίδραση που άσκησε η γερμανική παιδαγωγική στο έργο του. Είχε συγγράψει αρκετά βιβλία μεταξύ των οποίων τα: Σωματολογία του παιδός (1923), Γενική διδακτική (1946), Ψυχολογία του παιδός (1946) κ.α.

Απεβίωσε στην Αθήνα το 1960.