Βιογραφικά στοιχεία

Οικογένεια

Γεννήθηκε στα Ζερβάτα της Σάμης στην Κεφαλονιά το 1878, όμως ενώ ήταν ακόμη σε μικρή ηλικία, η οικογένεια του μετακόμισε στην Κέρκυρα. Εκεί ο πατέρας του ίδρυσε βιοτεχνία παραγωγής κεριών. Η οικογένεια του είναι παλιοί κάτοικοι του νησιού. Πατέρας του ήταν ο έμπορος Σπυρίδων Ζερβός, και μητέρα του η Αναστασία Μοντεσάντου, και είχε 8 αδέρφια, 6 κορίτσια και δύο αγόρια. Μεταξύ αυτών ο αδερφός του Ιωάννης ήταν ποιητής και λογοτέχνης, και η αδερφή του Μαρία συγγραφέας διδακτικών συγγραμάτων. Σημαντική ήταν η αφοσίωση της οικογένειας στην χριστιανική πίστη.

Εκπαίδευση

Όσο βρισκόταν στην Κέρκυρα ο Παναγιώτης Ζερβός φοίτησε στο Εκπαιδευτήριο Οικονόμου (1884 – 1889) και στη συνέχεια στο Γυμνάσιο Κέρκυρας (1889 – 1893). Εκεί είχε έρθει σε ρήξη με τον καθηγητή του μιας και οι λύσεις που έδινε στα μαθηματικά προβλήματα ήταν διαφορετικές από τους προσωπικούς καθηγητές του, ενώ είχε μείνει μετεξεταστέος στα μαθηματικά μιας και σε γραπτές εξετάσεις είχε συμπληρώσει την κόλλα άλλου μαθητή.

Παρ' όλη την κακή οικονομική κατάσταση που αντιμετώπιζε η οικογένεια του, και μετά την ολοκλήρωση των γυμνασιακών σπουδών του στην γαλλική σχολή Φρερ στην Αλεξάνδρεια, ο ίδιος μετακόμισε στην Αθήνα και το ακαδημαϊκό έτος 1894-95 εγγράφηκε στη Μαθηματική Σχολή του Πανεπιστημίου Αθηνών. Μέχρι το 1896 έμενε μόνος του, και τα έσοδα του προερχόταν από τα ιδιαίτερά του μαθήματα. Αργότερα, όμως όλη η οικογένεια του μετακόμισε στην Αθήνα, εκτός από τον αδερφό του Ιωάννη που έμεινε στην Αλεξάνδρεια. Καθηγητές του στο Πανεπιστήμιο ήταν ο Κυπάρισσος Στέφανος και ο Ιωάννης Χατζιδάκις, ενώ ήταν συμφοιτητής με τον αργότερα καπνοβιομήχανο Επαμεινώνδα Παπαστράτο. Το πρώτο έτος των σπουδών του, αρίστευσε σε διαγωνισμό μαθηματικών όλων των ετών, ενώ ο καθηγητής του Ιωάννης Χατζιδάκις, του απαγόρευσε να απαντά σε ερωτήσεις ή ασκήσεις κατά τη διάρκεια των φροντιστηριών του μαθήματος, μιας και είχε όλες τις απαντήσεις.  

Αποφοίτησε με άριστα από το Πανεπιστήμιο Αθηνών. Το γεγονός αυτό οδήγησε τους καθηγητές του, να αξιώσουν από το Υπουργείο Παιδείας, τον διορισμό του σε σχολείο μέσης εκπαίδευσης. Έτσι λοιπόν, ξεκινώντας από το 1899 δίδαξε διαδοχικά στο Ληξούρι, στη Βαρβάκειο Σχολή και στην Κερατέα. 

Μαζί με τους Κυπάρισσο Στέφανο, Ιωάννη Χατζιδάκι, Γεώργιο Ρεμούνδο και Κωνσταντίνο Καραθεοδωρή, ο Παναγιώτης Ζερβός, έπαιξε σημαντικό ρόλο στην εδραίωση της μαθηματικής έρευνας στην Ελλάδα. 

Ερευνητικό έργο

Η μαθηματική έρευνα του Ζερβού ξεκίνησε από την Ανώτερη Άλγεβρα. Ήταν ο πρώτος μαθηματικός ο οποίος ασχολήθηκε με τον τομέα αυτό, με τις εργασίες του να δημοσιεύονται στο διεθνές περιοδικό « L’ Enseignement Mathématique ». Στη δεύτερη από τις εργασίες του, απέδειξε το θεώρημα του Καρτεσίου, με την χρήση του θεωρήματος Rolle. Στη συνέχεια ασχολήθηκε με τις αναλυτικές συναρτήσεις μιγαδικών μεταβλητών. 

Το 1901 αναγορεύτηκε διδάκτωρ Φιλοσοφίας στο Πανεπιστήμιο Αθηνών. Η διδακτορική του διατριβή είχε τίτλο: «Ἐπί τῶν σειρῶν καί τοῦ θεωρήματος τοῦ Καρτεσίου». Το 1902 απολύθηκε από τη δημόσια εκπαίδευση, λόγω ενός πολιτευόμενου συγγενή του. Έτσι λοιπόν, μετακόμισε στο Παρίσι, όπου έμεινε τη περίοδο μεταξύ 1903 και 1905 και σπούδασε στο εκεί Πανεπιστήμιο. Την περίοδο αυτή δημοσίευσε τις περισσότερες μαθηματικές εργασίες στην σταδιοδρομία του. Εξαιτίας αυτών των δημοσιεύσεων προκλήθηκε το ενδιαφέρον αρκετών άλλων μαθηματικών με τους οποίους αργότερα ανέπτυξε συνεργασίες. Οι εργασίες του αυτές, σχετίζονται με την Ανώτερη Άλγεβρα και τη Θεωρία των Συναρτήσεων, αν και αρχικά ασχολήθηκε με τις διαφορικές εξισώσεις. Το ενδιαφέρον του για την Ανώτερη Άλγεβρα, διατηρήθηκε καθ' όλη την ερευνητική του σταδιοδρομία. Όσο ήταν στο Παρίσι παρακολούθησε διδασκαλίες συναρτήσεων από τον διεθνούς ακτινοβολίας μαθηματικό Εμίλ Πικάρ, αλλά και άλλων γνωστών μαθηματικών. 

Κατά το ακαδημαϊκό έτος 1908 – 1909, ορίστηκε υφηγητής και δίδαξε Δυναμική στο Πανεπιστήμιο Αθηνών αλλά και άλλα κεφάλαια σχετικά με παραγωγικές εξισώσεις στη Μηχανική. Τη περίοδο αυτή σημείωσε αρκετές επιτυχίες σε διεθνή συνέδρια σε Ρώμη και Παρίσι. Οι επιτυχίες αυτές τον ενέταξαν στην διεθνή μαθηματική βιβλιογραφία. 

Το 1908 διορίστηκε, εκ νέου, στη δημόσια μέση εκπαίδευση και δίδαξε στο Δ΄ Ελληνικό Σχολείο στον Πειραιά. Εκεί παρέμεινε μέχρι το 1911, οπότε και μετατέθηκε στο Ε΄ Σχολείο των Αθηνών. Τον Οκτώβριο του 1913 μετατάχθηκε στη Βαρβάκειο Σχολή που τότε μετονομάστηκε σε Η΄ Γυμνάσιο. Δίδαξε ακόμη στη Σχολή Ναυτικών Δοκίμων. Το 1912 μαθηματική του εργασία ανακοινώθηκε στο Διεθνές Μαθηματικό Συνέδριο του Κέιμπριτζ, ενώ το 1913 κατάφερε μέσω δημοσίευσης στο γερμανικό περιοδικό "Journal De Grelle" να παρουσιάσει σε ευρύ κοινό την αποδεικτική μέθοδο που ανέπτυξε για το θεώρημα του Χίλμπερτ. 

Ενώ εξελέγη καθηγητής στο Πανεπιστήμιο Αθηνών, αρνήθηκε τη θέση και παρέμεινε στο Η΄ Γυμνάσιο, μιας και θεώρησε την έκτακτη έδρα ως αντάξια του έργου του. Το 1917 όμως, στην προκήρυξη πλήρωσης της κενής τακτικής έδρας του Ιωάννη Χατζηδάκι, ο Παναγιώτης Ζερβός, εξελέγη παμψηφεί. Διορίστηκε στη θέση αυτή στις 30 Νοεμβρίου 1917. Παράλληλα, και πριν τον θάνατο του Κυπάρισσου Στέφανου, ο Ζερβός επιμελήθηκε τα χειρόγραφα του, ώστε να δημοσιευθεί το ανέκδοτο έργο του Στέφανου. 

Υπήρξε αντιπρόεδρος μαζί με τον Γεώργιο Ρεμούνδο της Ελληνικής Μαθηματικής Εταιρείας, κατά την ίδρυσή της, το 1918. Την περίοδο αυτή δημοσίευσε δύο νέες εργασίες του γραμμένες στα γαλλικά, στο Δελτίο της Μαθηματικής Εταιρείας. Στη συνέχεια, το 1920, δύο από τις τρεις καινούριες εργασίες του ανακοινώθηκαν επισήμως στο Διεθνές Μαθηματικό Συνέδριο που έλαβε χώρα στο Στρασβούργο, ενώ η τρίτη εργασία του ανακοινώθηκε στην Ακαδημία Επιστημών του Παρισιού. Ανακηρύχθηκε επίτιμο μέλος της Εταιρείας Γραμμάτων του Στρασβούργου, ο ίδιος όμως απέκρυψε το δίπλωμα αυτό, μιας και ήταν ο μοναδικός μέχρι τότε Έλληνας που είχε τιμηθεί με αυτό το αξίωμα. 

Το 1920, με την επάνοδο του βασιλιά Κωνσταντίνου, ακυρώθηκαν όλοι οι διορισμοί που έγιναν επι βασιλείας Αλεξάνδρου. Έτσι ο Παναγιώτης Ζερβός απολύθηκε, και διορίστηκε εκ νέου στο Πανεπιστήμιο Αθηνών το 1922. Έτσι λοιπόν, μετά τον επαναδιορισμό του, συνέχισε να διδάσκει έως το 1949, ως τακτικός καθηγητής Μαθηματικής Ανάλυσης. 

Με δική του πρωτοβουλία το 1933 ιδρύθηκε η Ελληνική Φιλοσοφική Εταιρεία της οποίας ορίστηκε μόνιμος πρόεδρος, ενώ το 1935 αντιπροσώπευσε την Ελλάδα στο Συνέδριο Επιστημονικής Φιλοσοφίας που έγινε στο Παρίσι, ενώ από το 1920 αντιπροσώπευε την Ελλάδα στη Διεθνή Επιτροπή για τη διδασκαλία των Μαθηματικών. 

Το 1946 εξελέγη τακτικό μέλος της Ακαδημίας Αθηνών και κατά τη τελευταία δεκαετία της ζωής του ασχολήθηκε με τα μαθηματικά του Πλάτωνα. Ήταν ισόβιο μέλος της Διοικούσας Επιτροπής της Διεθνούς Ενώσεως Μαθηματικών. 

Συνοπτικά, στο Πανεπιστήμιο Αθηνών δίδαξε ως άμισθος υφηγητής από το 1906 έως το 1911 και τακτικός καθηγητής από το 1917 έως το 1949 με διακοπή δύο χρόνων από το 1920 έως το 1922. Δίδαξε Απειροστικό Λογισμό και θεωρία των συνόλων, ενώ από το 1930 έως το 1940 δίδαξε και μαθηματική φιλοσοφία. Διετέλεσε πρύτανης του Πανεπιστημίου Αθηνών το ακαδημαϊκό έτος 1935-1936 και κοσμήτορας της Σχολής Θετικών Επιστημών το ακαδημαϊκό έτος 1923-1924.

Διεθνής αναγνώριση

Αρκετά μαθηματικά συγγράματα, επιστημονικές εργασίες, αλλά και ομιλίες μαθηματικών σε συνέδρια αναγνωρίζουν το έργο του Παναγιώτη Ζερβού. Επίσης, τιμήθηκε από αρκετές ακαδημίες επιστημών τον έχουν βραβεύσει για το έργο του.

Προσωπική ζωή

Το 1925 νυμφεύτηκε τη φιλόλογο Χαρίκλεια Παπαϊωάννου, καθηγήτρια της Μέσης Εκπαίδευσης, η οποία και τον βοήθησε ενεργά στη σύνταξη άρθρων για την Μεγάλη Εγκυκλοπαίδεια Πυρσού. Μαζί της απέκτησε ένα γιο, τον μετέπειτα μαθηματικό Σπύρο Π. Ζερβό, ο οποίος διετέλεσε καθηγητής του Πανεπιστημίου Αθηνών.

Απεβίωσε στις 2 Ιανουαρίου 1952 στην Αθήνα.

Διαβαλκανική μαθηματική συνεργασία

Το Α΄ Διαβαλκανικό Μαθηματικό Συνέδριο έλαβε χώρα στην Αθήνα το Σεπτέμβριο του 1934. Η οργάνωση του έγινε συλλογικά από τον Παναγιώτη Ζερβό (πρόεδρος της οργανωτικής επιτροπής) και το Νικόλαο Χατζιδάκη (πρόεδρος της εκτελεστικής επιτροπής). Στο συνέδριο αυτό ανακηρύχθηκε το επίτιμο προεδρείο του συνεδρίου. Μεταξύ άλλων ο Παναγιώτης Ζερβός ανακηρύχθηκε επίτιμο μέλος. 

Ένας από τους στόχους του Παναγιώτη Ζερβού ήταν η έκδοση Μεσογειακού Μαθηματικού περιοδικού. Μετά την επιτυχία του Συνεδρίου το 1934, εξέδωσε το περιοδικό, του οποίου ήταν διευθυντής, με τίτλο: « Revue Mathematique de l’ Union Interbalcanique ». Είχε καθαρά ερευνητικό περιεχόμενο, και πέτυχε συνεργασίες με άλλα μαθηματικά περιοδικά της εποχής, και το 1937 αναγνωρίστηκε από την Διαβαλκανική Μαθηματική Ένωση. Η έκδοση του περιοδικού γινόταν στο Εθνικό Τυπογραφείο στην Αθήνα, και διεκόπη μόνο κατά την την είσοδο των Γερμανών στην Αθήνα το 1941.

Ερευνητικές εργασίες

1. Ἐπί τῶν σειρῶν καί τοῦ θεωρήματος τοῦ Καρτεσίου (Διατριβή επί διδακτορία, Αθήνα, 1901). 
2. Quelques remarques sur la recherche du nombre des racines positives d’un polynôme. (L’ Enseignemen mathématique, Novembre 1901). 
3. Sur le théorème de Descartes. (L’ Enseignement mathématique, 15 Novembre 1901). 
4. Variations d’ un polynôme. (L’ Enseignemente mathématique. Septembre 1903). 
5. Sur les racines des équations algébriques. (L’ Enseignement mathématique, Juillet 1904, βλέπε και Novembre 1905). 
6. Développement d’ une fonction en série ordonnée Suivant les puissances entiéres et positives d’une autre function. (Nouvelles annales mathématiques, 1904). 
7. Sur le probléme de Monge. (Comptes Rendus de l’ Académie des Sciences de Paris, 10 Avril 1905). 
8. Sur le probléme de Monge. (Comptes Rendus de 1' Académie de Sciences de Paris, 11 Septembre1905). 
9. Ἐπί τοῦ προβλήματος τοῦ Monge. (Διατριβή επί υφηγεσία, Αθήνα, 1905) 
10. Γενίκευσις ἑνός θεωρήματος τοῦ Comes Texeira. (Επετηρίδα Εθνικού Πανεπιστημίου, 1906). 
11. Sur la correspondance entre les théories d’ intégration des équations aux dérivées partielles du premier ordre et d’ intégration des systémes de Monge. (Πρακτικά 4ου Διεθνούς Συνεδρίου των Μαθηματικών Ρώμη, 6 – 11 Απριλίου 1908, Τόμος II, σελ. 94 – 98). 
12. Sur une méthode de Μ. Goursat dans le probléme de Monge. (Comptes Rendus de l’ Académic des Sciences de Paris, 25 Mai 1908). Πεντασέλιδη ανακοίνωση που έγινε από τον ισόβιο γραμματέα της Ακαδημίας, Darboux. 
13. Sur les équations aux dérivées partielles du premier ordre á trois variables indépendantes (Πρακτικά 5ου Διεθνούς Συνεδρίου των Μαθηματικών, Cambridge Αγγλίας Αύγουστος 1912, σελ. 415 – 417). 
14. Sur l’ intégration de certaius systémes indéterminés d’ équations différentielles. (J. für reine und angev. Math., κοινῶς γνωστόν ὡς Journal de Crelle, t. 143, 1913, p 300 – 312). 
15. Παρατηρήσεις τινές ἐπί τῶν ἐξισώσεων μέ μερικάς παραγώγους πρώτης καί δευτέρας τάξεως (Αθήνα 1917). 
16. Sur l’ équivalence des systémes d’ équations différentielles. (Δελτίο E.M.E., 1919). 
17. Sur quelques remarques relatives aux théories de l’ intégration des systémes en involation du second ordre. (Δελτίον Ε. Μ. Ε. 1919). 
18. Remarques sur certaines transformations des équations aux dérivées partielles. (Πρακτικά Διεθνούς Συνεδρίου των Μαθηματικών, Στρασβούργο, 22 – 30 Σεπτεμβρίου 1920, σελ. 259 – 264). 
19. Sur l’ intégration de certainee systémes différentiels indéterminés. (Πρακτικά ἀνωτέρω Συνεδρίου, σελ. 329 – 331). 
20. Sur quelque transformations des équations aux dérivées partielles du second ordre. (Comptes Rendus de l’ Académie des Sciences de Paris, 26 Octobre 1920). 
21. Sur quelque transformations d’ équations aux dérivées partielles. (Comptes Rendus de l’ Académie desSciences de Paris, 22 Mai 1923). 
22. Sur certains systémes différentiels indéterminés. (3ος τόμος της Αυστριακής Βιογραφικής Εγκυκλοπαίδειας. «Ἄνδρες καί ἒργα τῆς παρούσης ἐποχῆς», 1926). 
23. Sur une théorie nouvelle du probléme d’ intégration des systémes de Monge. (Πρακτικά Διεθνούς Συνεδρίου των Μαθηματικών, Bologna, 3 -10 Σεπτεμβρίου 1928. σελ. 37 – 40). 
24. Sur quelques courbes intégrales. (Ἁνωτέρω Πρακτικά, σελ. 409 – 412). 
25. Le probléme de Monge. (Memorial des Sciences Mathématiques, fasc. LIII Παρίσι 1932, σελ. 54).