- (01) BIBLIOGRAPHIE HELLENIQUE XV-XVI TOME PREMIER
- 50. GREGORII ΝΑΖΑΝΖΕΝΙ THEOLOGIORATIO NES LEGTISSIMAE XVI. [Au term du f. 311.] X aa b$ Ογ d§ ee ΐζ ηθ ii k* 1λ Π)μ nv οξ ρο ςπ rp sq U uu x? νχ ζψ &ω. AA BB Cr DA EE FZ GH ΙΙΘ II KK LA MM SEIZIEME SIECLE. 137 NN 03 PO. Omnes sunt quaterniones, prseter # duernionem. Veneths in aedibus Aldi, et Andreae soceri mense aprili. m.d.xvi. Petit in-8° de 8 ff. liminaircs non chiffres, Jont le dernier entierement blanc, 511 ff. chiffres et 1 f. non chiffre pour l'ancre aldinc, qui figure aussi sur le titre. Bien que qualifie de duernio dans lc rcgistrc, le eahierX est, en realite, de 8 ff., commc tous les autrcs caliiers de ce volume. Livre peu commun. Vendu 12 fr. maroquin bleu, La Valliere; 15 sh. Butler. Bibliotheque nationalc de Paris, G 204 Reserve. AD ILLUSTREM AC PR^ECLARUM VIRUM D. JOANNEM PINUM, MEDIOLANENSEM TC-LESaNUMQUE SENATOREM, REGIS INVICTISSIMI GALLIARUM, APUD INCLYTOS VENETOS LEGATUM, M. MUSURI IN ORATIONES GREGORII NAZANZENI PRyEFATIO. Multa sunt, amplissime Pine1, quae benigno rerum aestimatori facile demonstrant non sine vi decretoque divini numinis evenisse ut dogma quod pii profitemur ex tam parvis initiis multiplici propagine creveritet jam in omnes se partes diffundens et erigens terrarum orbem complectatur. Quis enim humano consilio fac- tum arbitretur quod duodecim simplicissima homines natura, infimo loco nati, tam littcrarum rudes quam astus et callid'- tatis nescii, rerum denique omnium inopes et egeni, conceperint animo vitae hominum innovationem, priscarum legum abroga- tioncm et, quod fuit difficillimum, antiquae religionis, quae non inchoata sed jam inveterata populorum omnium praecordiis inse- derat, commutationem? Plato quidem inter sapientes eloquentissi- mus et inter eloquentes sapientissimus, nullis illecebris facundiae, nullis probabilibus argumentis, quorum ipse fontes ac sedes turn invenerattumcommonstrarat, aDyonisio principe, discipulo vide- licet magister, impetrarepotuitut in aliqua Sicilise parte excogita- tam a sc Rempublicam condcrct et educcret in opus. Sed opinione falsus cxpectationeque destitutus, tantum abfuit a perfectione \. Jean (In Pius, evequc tie Ricux, repie-onla la France a Vcnisc ilc 1510 ΰ 1518 (style venilicn), ct procura a Krancois Ι"Γ un (fraud nombra de manuserits, qui lircnt par- tic plus tanl de la bibliotheque de Fontaiueblcau. 138 BIBLIOGRAPHIE HELLENIQUE. raaximorum operum, quae concupiverat, ut Siculieum, cui navem adventanti sertis redimitam miserant obviam, pene lapidibus obruerint, et vix periculo capitis ereptum Polidi Lacedaemonio veluti contemptissimum mancipium tradiderint vendendum; adeo non minus irritum quam periculosum est avitis religionum sanc- tionibus adversari, novos autem ritus instituere, praesertim si humana sapientia fretus vel ambitionis inanisque gloriae stimulis incitatus, nullo instinctu dei propellaris; ut Socratem praeteream qui, epota cicuta, poenas accersiti novi daemonii quod ipse sibi praesentissimum esse numen aiebat, luisse dictus est. At Christi vitis, quanquam ab indoctis non agricolis sed piscatoribus plan- tata, quiatamen illisdeus, cum viviradiccs defigerent, malleolosve pangerent, aderat et aspirabat, ita convaluit ac prosiluit ut, jam productissimis palmitibus in omnem mundi plagam exporrcctis, uberrimo proventu racemorum, innumera millia piorum enu- triat. Nee vero defuere Lycurgi plurimi vel Domitiani quos furor ad hujus traduces vitis ferro excidendos compulerit, ac ne Ion- gum faciam, aliis praetermissis, unum aut alterum commemorabo. Quis igitur ignorat (ut praepostero temporum utar ordine) quot captiosis argutiolis, quot fallacibus cavillis, impius Averrois adversus pios irruerit? Quam ingenti cachinrio credulitatem eorum deriserit quos ex ignoratione naturalium disputationum scriptis fidem habuisse putabat nullo syllogismo communitis ? Sed non impune tulit, nam suo ipsius gladio jugulatus est. Ε vestigio namque, Deo duce et auspice, nati sunt Tbomas, Scotus, Albertus, jEgidius, caeterique transalpinae scholae proceres, qui sacrilegas incestoque ore voces in summum, liberum, omnipo- tentem cceli regem evibratas acriter vindicarent. Nam validis, acutis atque e penitissimo philosophiae recessu depromptis ratio- nibus arcana scita consultaque defensarunt, quae deus ipse vati- bus ac legatis electis a se nuda veritatis simplicitate dictaverat. Neque enim severissimum ac tanta judicem autoritate subtiliter argumentari, sed breviter ac graviter sententiam pronuntiare decebat. Horum igitur firmis quasi pedamentis et admini'culis Christi vitiarium ita corroboratum est, ut Arabicarum impetus pro- cellarum ne pampinorum quidem nobis invexcrit jacturam. Quis item fando non audivit Arianicos tumultus et turbulcntissimas SE1ZIEME SIE(XE. 139 haereticorum tompcstatcs, qui, tanquam ncfarii lalroncs, unicam dci soholcm divinitate spoliabaut ct, volut Aloidac pctulantissimi, coelum consccndcro nitcbantur, ut omnium rcrum architect] diminucrcnt inajestatem, utquc summum opificem temporum ac scculorum in ordinem rcdigcrcnt corum quae aliquando non fuis- scnt. Anna illis Grant compta vcrmiculataquc verba, disserfationes atticismorum clegantiis concinnae, quas veluti catapultas in coelum contorquebant. Ncc vcro principis apostatae saevitia cle- mentior cxtitit, qui furibundus, omni falcatorum ensium et anci- pitum bipennium gencre, rediviva Cbristi gcrmina succidere pro- perabat. Nam cum e studiis eloqucntiae gloriam sibi perambitiose quaercrct, immo vcro loeutionem fucopigmentisque circumlitam, almae loco dcas, vencrarctur, indigne ferebat aridam ct jejunam (ut ipse exprobra])at) palestinai supcrstitionis disciplinam conta- gione per incautum stolidumquc vulgus longc latcquc scrpentc. priscis autoribus, qui laudalarum artium decus luminibus ora- tionis illustrasscnt, situm ct squalorem obduccrc, tencbras offun- dere, incvitabilem dcmum pernicicm intcntarc. Sit enim fas nobis accrba rctulisse convitia quae tyrannus quidem illc stoma- chabundus cvomcbat, nostras vcro dctcstantur aurcs, nostraquc cogitatio rcformidat. At dcus, cui saepc rcbcllcs animos eodem armorum genere profligare mos est, exsuscitavit Athanasium, Basilium,Cyrillum, Eusebium, Clirysostomuni, Grcgorium Nazan- zenum, qui gravitate scntentiarum, pondere vcrborum, omnibus- que eloqucntiae instrumentis ex pari potcrant cum vctuslis genti- libus certare, atque ob id cum adversarium praesidiis, quibus ipse potissimum confidebat, facile dcturbavissent, a calumniis impiae vcrbositatis, ingenuum coelcstium mystarum scrmoncm, ornate copioseque tutati sunt. Semcl igitur atque iterum contra dispa- rem hostcm par pari rclatum est et ars arti succubuit, atque, ut provcrbio dicitur, cornicum oculi confossi sunt. Nam ut enu- cleata rccenlium tlieologorum subtilitas, cum naturae secrctariis et consciis, quos pbilosophos appellant, cominus pedem confe- rens, vanas opiniones dc sempitcrna coeli vertigine vel imitate in- tellectus humani labefactavit pectoribusquc hominum ejecit, sic antiquorum patrum, quos modo nominabam, oratio perclegans, hostcm cmblemata dictionum piclaequc toctoria linguae jactantcm 140 BIBLIOGRAPHIE HELLENIQUE. compescuit. Quo sane munere cum alii praeclarc functi sunt, turn vel maxime Nazanzenus. Is enim ex professo celebribus Athena- rum oratoribus aemulatur, sive dicendi formam rebus accommo- datam, sive lectissima vocabula.sive collocationcm corum ac structuram, sive mirificam figurarum varictatem animadvertas. His enim omnibus, veluti runcinis et asciis, veteris ac novi Testa- menti librum dedolavit. Multas ille quidem omniquc sapientia refertas orationes elucubravit. Nos nonnullas eligimus quas nos- tris auditoribus cnarraremus. Jampridem enim a me cautum est ut e publica graecarum lit- terarum officina, cui, libcralitate beneficioquc Vcncti senatus, tredecim jam annis praesidcmus, prodeant non qui sapientiam insipientem insolentes ostentent, nee qui ex impictate venditcnt ingenium (more quorumdam detestabili, qui nc primoribus qui- dem labris divinos sacrarum litterarum laticcsdelibarc volunt.ut eruditiores videantur) sed qui non minus ex pia dci vencratione probari quam a litteratura commendari se cupiant. Quod procul dubio consequuntur cvolvcndis autoribus, qui, cum rccte scntiant nee absurde loquantur, simul et saperc docent et diccrc. Sic ut una opera tam pectus vcris opinionibus imbuatur quam lingua poliatur. Caeterum orationes Grcgorianae, quas e multis exemi- mus, preloque multiplicatas Asulano, nobilissimis et ingeniosis- simis juvenibus nostra? fidei tutelaequc commendatis curavimus distribuendas, sunt circiter sexdecim. Earum alia? laudatriccs appellantur, ut quae Basilium et Atbanasium, duo robora, duo firmamenta succrescentis ecclesiae summis in astra laudibus effc- runt. Aliae contra sunt castigatriccs, quae sfyli fulmen excandes- centis in dominatorem apostatam jaculantur. Cujus vitam ab ip- sis crepundiis ad interitum usque vellicant, cxagitant, sugillant, infamant. Non desunt pancgyricae, quae vel humano generi reno- vationem, instaurationeinque gratulantur, vel dominum dcuinquc nostrum, aut ex immaculato fortunatissimae virginis ulcro pro- gredientem, aut revivisccntem, ac dc infernis lcgionibus trium- phantem, aut Jordanis fluminis irrorationi purificae caput admo- ventem, aut sufflationc spiritus illuminantcm discipulos, eonce- lebrant. Graviores ac sublimiorcs in Ironic voluminis imprcssor hortatu nostro collocavit, qiuc dislinclionem unilani el copulain SEIZIEME S1ECLE. 141 in divinis disfinclam conlemplanlur, divinmqne prolis nomcncla- turas dinuraerant, turn tlivini stains dignitatem exlollunl. ficui- lorcm prasteron ncquc nalnra, neqnc imperio, ncquc viribus, vcl soboli vcl slalui pncslarc.(quod Ariani dcpravatac mentis errore diclilahanl) leslantur. Inter lias prima? proximam cquidem Ic- gcndo saliari non possum, (aula in ea est rerum scitu pnlcberri- marura, ad quas sludiosi cognosccndas invitaulur, varielas. Quo- tics cam pwc manibus habeo, non me bcrcle oralioncm absolu- lissimam leelilare, sed prali planiliem versicoloribus lloribus vcrnnnleni aspiccrc vidcor. Principio ilia me eerncndi divini vul- lus in spcm maximam adduccns, in Verlice montis Sinaitici sis- tit alacri pcdcjugn snpcrantcm; dcindc praslringcnte meos ocu- los iiiaeeessa» lucis f'ulgcnlissimo splendorccommonctet bortatur ut imiler sidcrum speculatorcs, qui solis jubar inspccturi, non firma, nee minime connivenii oblulus acic contra disci jubar stare audent, ritn generosaruin aquilarum, sed in pelvi tremulis aquis redundanti, radiisque solaribusexposila, pbocbcai lampadis imagincm c refracla luminis altcrnafionc conformalam aspiciunt; nam divinac substance penitissimam ct intimam scicntiam, ipsi trinitali duntaxat innotcsccre, imbccilli vero mortalitati satis esse si considerandis iis, qua? producla sunt, providentiam, boni- tatcm, aUcrnitatcm Crcatoris admiretur. Enimvero tibi potissimum banc orationum congeriem nuncu- patim dedicamus, non co solum quod diserla non elinguibus, sa- crosancla non profanis debenlur, sed quod ea, quibus cbristiana rcligio stabilitur, Injure ctmcrilovindicarc tibi potes; cum Regis, qui cbrisliaiiissimus et est ct babelur, sis fidissimus orator, in eaquc civilatc legatum agas, qua) christian] ritus obscrvationc, annivcrsariarum sanctimoniarum celebritatc. frequcntalione ba- silicarum auguslissimarum, quales in medio fundata; mari pas- sim, opulcntisquc dotatffi redditibus occurrunt, caitcris antcccllit; qiue, pro tulandis Christi vcxillis ct iiisignibus, pro defendendis ab iinmanilatc Turcarum sanctissimis dclubris ac templis, san- guine suo per Ionium ct iEgamm pclagus effuso, fluctus ac littora same crucntavit, sic ut bancinclytam patriam semper antcmuralc quoddam ct singulare christianai Rcipublicse prasidium constel cxtilissc. Ilucacccdit quod Gregorius, quo nemo, unquam vcl tanta H2 BIBLIOGRAPHIE IIELLENIQUE. pccuniaB despicientia fuit, vel pacem ardentius dilcxit, optabat sibi dari te potissimum assertorem ac patronum; cui manus inno- ccntissimae,cui datum est ingenium ab omnibus avaritiae sordibus abhorrens. Fuit ncscioquis, multis abbincannis, cui legali partes in hac urbc pcragcnti, nee parum invidiae conflavit, nee cluibilcm infamiae lubeculam inspcrsit quod cxoratorcdcgcncrabat in prag- maticum ct privatorum negotiorum advocaturn; quod, munusculis allectatus, magistratibus Venetis animadvcrtcntibus in latroncsct sontes, importunus intcrveniens, justitiae sccurim retundebat; quod denique serenissimum Principem ct colleges in gratiam hujus vel illius quotidiana flagitatione vcxabat; scd illius quidem avaritiam mors immatura scdavit. Tu vero mei Lascaris ct aliorum praeclarorum ct inculpabilium heroum, qui te praecesscrunt, vestigiis insistens, rcgii ncgotii sa- tagis; conservandoque foederi, quod hujus Rcipublicae viscera regi tuo perpetua vinculi ncccssitudinc conjunxit, invigilans, de pri- vatis causis, privatisque tricbis securus cs ct otiosus; qua? res tibi nostra? civitatis optimatcs devinctissimos reddit. Cave enim putes legatione quemquam apud Venetos defunctum, in quo ma· gis quam in te prudentiam, probitalem, dcxtcritatcm, mansuctu- dinem, innocentiain, maximum rcrum usum rarissimis littcra- rum ornamentis adjunctum, univcrsus patriciorum ordo vel sus- pcxerit vel amarit. Quam vero paci Christianorum officiare vel inde liquido patet quod nihil aliud summis votis cxposcis quam ut Christiana? pbalangcs, qua; intcstino hello dcbaccliantur, ct hinc cquitatu Gallorum acVenetorum cataphracto, illinc Germa- norumctllclvctiorumpcditatu ferocicntes, Abdua fluminc scqucs- tro castramctantur jamjam ponte supcrposito conflicturac, mu- tuaquc caede Christiana; militia; columcn cversura;, offonsarum acerbitate deposita.coeantsocictatcm, sanctissimique Pastoris au- toritate conciliati, telorum cuspides ac mucrones adversus com- muncm christiani nominis et sanguinis hostcm convertant. Quid quod graecam litteraturam sic pleno haustu imbibis, sic salubri sitim ingurgitatione pellis, ut jam occupatio transferendi non mediocrcm tibi pariat voluptatcm. Si igitur munus hoc Iati- nitatc donandi graBcos autorcs, ab umbraculis domestica; cxerci- tationis ad solem et pnlverem cderc, nee magnis piaeludcre, s6d magna pertractare tibi collibcbit, quisnam alius liber auspicatius Iralafionis initium tuis lucubrationibus prabebit? Nam, ut ab Jove vetcrcs ordiebantur, sic nos a Deo Optimo Maximo, trino ct uno, qucm boc volumcn pradicat, principium deduccre par est. Qua igitnr vei liilaritatc frontis vcl vultus lsetitia mc quotidic, cum te revcrentcr adco, soles exciperc, Grcgorianos ctiam amplcctcre sermoncs. Quod si feccris, mane ctiam te liben- tcr intervisam; sin minus, nc vesperi quidem, ncc nobis deerit ignavise prsetextum : excusabimus tergeminse scala) crectissimam proceritatem, cujus per gradus fere sexecntos ad tuas aides am- plissimas quidem illas et apricissimas, sed stellis fixis vicinas, ascenditur. Vale. JUILLET 1510
- GREGORII ΝΑΖΑΝΖΕΝΙ
