229 M A ? I L I I CAB A Cil RALLI I V V ? ? I L ? S INGE Nil L VS V S. (Au recto de ?avant-dernier feuillet ? Impressum Neapoli In dibus loan. Pasquet. de Sallo. Anno Seruatoris nostri. M. D. XX. xv. Decemb. Leone .X. Ponti. In-4° de 42 feuillets, divisιs en dix cahiers, dont le premier de six feuillets et les neuf autres de quatre feuillets chacun. Signa- tures : ^ et A-I. Le feuillet six et le dernier sont blancs. Titre encadrι. Marque de l'imprimeur au recto de l'avant-dernier feuillet, au dessous de la souscription. ANNEE 1S20
259
L'insigne raretι de ce petit volume nous fait un devoir d'en
donner une description dιtaillιe. Nous reproduirons mκme quelques
piθces, pour donner au lecteur une idιe du style de Manilius
Cabacius Rallus.
Feuillet 2r° : Petri Grauin epigramma (8 vers).
Feuilleta v° : TranquilliGrauina? Phalaecium (16vers).
Feuillets 3 r° ΰ S r° : Reuerendissimo et illustrissimo domino meo
lulio cardinali Medice et vicecancellario Manilius Cabacius Rallus
(Λpξlre dιdicatoire en prose).
Viennent ensuite :
Elegia heroice de discessu Licinna? (44 distiques).
Deexilio et in eum qui primus seruiuit (43 distiques).
Non esse deserendos amores (41 distiques).
De nouo amore (28 distiques).
Laus Autumni (23 distiques).
Ad Pontanum Iouianum (43 distiques).
Diuo Iulio Medice vicecancellario, patrono b. m. (20 disl.)
Ad Leonem decimum pont. max. (127 vers).
Ad Galeotlum card. S. Petri ad Vincula vicecancell. (13 vers).
Ad Musam (G distiques).
Ad Licinnam (10 vers).
Ad Geminianum (6 distiques).
Le personnage ΰ qui sont adressιs ces vers n'est autre que Filippo
Callimaco Esperiente de San Gimignano. Il en fut mιcontent et
rιpliqua par les suivants :
VlRI NOSTRE TEMPESTATIS CLARISSIMI AC DOCTISSIMI
Callimacui de S'° Geminiano versvs
ad Manolivm Grjscvm.
Solerlissime greculacionis
librorum carie reconditorum
qui fraudas tineas ' penuque murum
supinas moribundula lucernas,
cumque seorticulis Menandrianis
innectis Gliceras Terenlianas,
iam dudum tibi debeo canenti
de me versiculos ineruditos,
etquos Pyerides apollinari
—_____________________________·—------------------------------------------
1. Ceci est une allusion aux Collectanea de Pompeius Kestus, que Manilius avait
sauvιs de la destruction et publiιs. Voir ci-dessus les numιros 13 et 18. 260
BIBLIOGRAPHIE HELLΙNIQUE
inuisos trutine fuisse iurant
ac oflis similes putant abortis,
quas frustra louis inguini alligabis :
sed cum dilaceras sacrum poetam,
quem Phoebus comes et nouem sorores
hue usque a latiis vocauit oris,
non belle facis, at facis maligne,
insulse, illepide atque ineleganter.
Quare, si sapis, integrum refercto,
dum licet, moneo, pedem, sopitum
in te ne maie prouoees leonem '.
De se ipso conqueritur (16 vers).
Ad Licinnam (10 vers).
In Varronem (9 distiques).
Ad Paulam :
Quid me, Paula, feris moribus enecas ?
Hircanaque diu tigride saeuior,
perstas heu ! mjserum perdere Manilium,
pigris dum nimium ludis amoribus,
etbland Veneri quod placet aut negas
aut differre diem pergis in ultimum,
donec me grauior vis necis explicet,
luctuue assiduo fata resorbeant?
0 forma! leuitas iuncta perenniter?
nostro qu veniant die age funere
isti sua tu lucra libidini,
qua; tam nostra foues damna tenaciter!
At nobis satius mitior ut fores
et ferres cupidis unguibus aureum,
forma? dum liceat iam modo lubricaξ
carpi nee nimio tempore flosculum.
Quinterii tumulus (5 distiques).
Alexandre- Cortesio amico (S distiques)-
De Rufo Parmensi (7 distiques).
Summum bonum frui optato :
Summum malum non frui (20 vers).
Ad Licinnam (levers).
1. Bibliothθque Laurentienne, cod. 73 du plut. sup. 89, f. 55 v°. Copie due ΰ
l'obligeance de Henri Rostagno. ANNΙE 1?20
201
In Sextum (2 distiques).
In eumdem (2 vers).
Epitaphium Marci Barbi cardinalis sancti Marci (4 vers).
Ad musam (20 vers).
Ad Licinnam (6 vers).
Ad Paulam (4 distiques).
Ad Leuinum Venatorem (6 distiques).
De Simonelta (2 vers).
In patriarcham (2 vers).
Ad Poscam (14 vers).
Ad Falconem Sinibaldum (6 distiques).
In Paulam (10 vers).
De Mancino (14 vers).
Ad Angelum Policianum (12 vers).
Ad Auctam (4 distiques).
Ad cardinalem Galeotum (13 vers).
De Prospero Columna (33 vers).
Augustine- Maffeo defuncto (G distiques).
Ad Pompeium (13 vers).
Ad eumdem (4 distiques).
Tumulus Galeatii (4 distiques).
Ad cardinalem Galeotum (10 vers).
De Roma et Pannonia (2 distiques).
Ad Strigoniensem (4 distiques).
Ad Augustinum Morauuin (18 vers).
Tvmvlvs Demetrii Boiociiali Laconis avvncvli :
Pro laribus palriis, pro liberlate i'ocisque,
multa tuli pugnans vulnera Roiochalus ;
dumque acies solus turcas, dumque arma faligo,
spes fuit et patria; vincore posse men1 ;
at postquum bello insigncm mors inuida vicit,
una omnis mecum hic (iraicia victa iacet.
Pnrenetice ad reginam Hungnria! Beatricem de Aragonia (40 vers).
Tumulus Strigonien. prsulis (4 distiques).
De Cacia Pannona (13 vers).
Tumulus patris ' :
1. Ce tombeau se trouvait a Rome, daus la basilique des Douze-Apτtres. Voir
Forcella {kcrizioni dιlie chiese e d'allri edificii di Homa, t. Il, p. 230, n° 676), qui
publie, d'ailleurs inexactement, l'ιpitaplic ci-aprθs. 262
BIBLIOGRAPHIE HELLENIQUE
D. M.
Demetrio. Cabacio. Raixo '.
eqviti. spartano.
qui. nvllvm. corporis. incommodvm. expertvs
NONAGES1MVM. AETATIS. ANNVM. MENSIBUS. II. DIEBVS. XXII.
svperavit.
Manilivs. ex. Thome. iheodori. Bochali. filia. svsceptvs.
PARENTI. SANCTISSIMO. AC. Β. M. SIBI. QVE. POSVIT-
Si, genitor deflende, pius tibi debita natus
iusta, sepulturae munera si apta darem
conderer hic tecum, discat ne sera senectus
•cum genere amissam rem patriamque mihi.
Ad Federicum regem Neapo. (15 vers).
Ad Prosperum Columnam parenetice monocolos (37 vers).
Div? Felici Ruuere (40 vers).
Iano Lascaro doctissimo ode monocolos.
Cordis dimidium, Lascare, cur mei
esterais animum consiliis grauas 1
Et nunc inlrepidus prospicis Allobrox
armis Ilaliam tempore quo petat,
nunc quid dissimulans tentet Hibtria
t. Demetrius Cabacius Rallus signait en grec Δημήτριος 'Ραοΰλ Καβάκης et se
qualifiait lui-meme de Spartiate et Byzantin (notamment dans la souscription du
Valic. nr. 1293, Thucydide et Helleniques de Xenophon). On y voit encore qu'il
avait copie ce manuscrit a Rome, vingt-sept ans apres la prise de Constantinople,
c'est-a-dire en 1480. Un autre manuscrit (le Val. gr. 1359, Herodote) fut egale-
ment copie par lui en 1480, car, au f. 486 v°, il allirme l'avoir ecrit, a Rome,
l'annee ou les Turcs s'emparerent d'Otrante. Au 1'. 491 v de ce meme manuscrit,
Demetrius declare que, en 1487 (troisieme annee du pontificat d'Innocent 111),
il se trouvait a Rome depuis vingt et un ans. 11 s'y etait donc fixe en 1466. En
1482, il emprunta a la Bibliotheque du Vatican un manuscrit de Strabon et le
restitua le 8 juin (E. Miintz et P. Kabre, La Bibliotheque du Vatican au XV siecle,
p. 288). Demetrius etait loin d'etre un savant, il ne connaissait meme que fort
imparfaitement l'orthographe. Il est pourtant auteur d'une tres curieuse lettre
concernant la parente de sa famille avec celle des Metociiites. Ce document, inti-
tule Ατ,-χητρίου 'Ρϊούλ Καίάκτ, ϊζ«τ·.ίτου χ»! Βυζαντίου ™ός τόν υ·6ν αύτοϋ Μανόλιον,
a ete publie pour la premiere fuis, par Leon Allatius dans son ouvrage In Roberii
Crei./htum Appavatum (Rome, 1674, in-4»), p. C16 et suivanfes. Demetrius a ega-
lement copie le \at. cp: W,3 contenant divers traites d'Aristote, notamment
Y Ethique a Nu-omaque ANNliE d;i20
2G:t
aut Rheni statuβt crerulus incola'?
/Hui lionne vides s;epe die breuis
includi spatium,nec sonio dari
(non osqua tetricao loge Proserpina;)
quod natura nimis (inxerit arduum'?
Sic nuper Galeotti ampla manus mei,
et mens ingenuis proodita moribus,
rogalisque decus sortis, et hei mihi
falo rapta malo lot bona, tot sales :
sic et musa deorum inclila laudibus
cantalis numeris eximiuo ehelis,
insueln:quo mois hactenus auribus,
qu, quamuis patria creta sitattbide,
roinano potius detonuit sono,
quo sa?vai Libilin et nimios metus
vilet continuo tartarea) domus.
Quare, dum licet atquc illacrymabilis
permittit soror, hanc pone molesliam
curis, lane, leuans pectus edacibus,
sermonesque mades socraticos quibus
oblilus, breuibus cinge caput rosis ;
antro subque meo lame merum bibcns
gratis seu pntrirc concine vocibus ;
scu sic, utque ego nunc, facta deum moue
supremique louis, cum fera fervido
Titanum pcnilus sustulil agmina
ictu, nec lumidas Enceladi minas
victor pertimuit ; Pelion at suo
iussit stare loco; iussit et integram
A'Liiam suppositus sustineat gigas ;
dum cnelum auricomis emicet ignibus,
tcllus dumque suis addita iloribus
laUos vere nouo sulliciat dies,
aut dum taiitus honos, dum Leo maximus
regnet, iam prece mulla auctus et lioslia.
Laus Ileluetiorum (7 distiques).
Bibliothθque nationale de Paris : Y 1623. Rιserve.
Note sur l'annιe 1520.
Nous croyons utile de signaler la publication, en celle annιe, des
lettres grecques el lalines de Guillaume Budι : EPISTOLAE Gulielmi Budci Rcgii Secretarii. Ycniidantur in officina Iodoci Badii cu gratia & priuilcgio in tricnnium. (Α ία fin :) FINIS Epistolarum Gulielmi Budci Rcgii Secretarii : Parisiis sub prelo Asccnsiano, cum Gratia & Priuilcgio in Triennium : ne alius quispiarursus imprimat. Anno. M. D. XX· decimotertio Calend. Septcmbrcis. L. Ruzc. In-4° de 131 feuillets chiffres et un feuillet blanc, divises en 17 cahiers de 8 feuillets chacun, sauf le dernier qui n'en a que 4 seulement. Signatures a-r. Edition de la plus extraordinaire rarete. Au f. 112 v° commence et au f. 114 v° se termine une lettre de Guillaume Bude a Janus Lascaris, datee de Paris : έκατομβχ·.ώνος μηνός τΐ\ οεκάτη· Ιςαμένου προ μιας της τροπής της ήλιχκής. Bibliotheque Mazarine : n° 113!i2 A. Reserve.