- (01) BIBLIOGRAPHIE HELLENIQUE XV-XVI TOME PREMIER
- 140. ΝΙΚΗΤΑ ΦΙΛΟΣΟΦΟΥ TOΥ ΚΑΙ ΔΑΒΙΔ ΕΡΜΗΝΕΙΑ ΕΙΣ ΤΑ ΤΕΤΡΑΣΤΙΧΑ ΤΟΥ ΜΕΓΑΛΟΥ ΠΑΤΡΟΣ ΓΡΗΓΟΡΙΟΤ TOV ΝΑΖΪΑΝΖΗΝΟΥ. ΤΟϊ ΑΥΤΟΥ ΕΡΜΗΝΕΙΑ, ΕΙΣ ΤΑ μονόστιχα. Τοϋ αΰτοΰ εις τα επιγράμματα τα εις τόν μέγαν Βασίλειον, παράφρασις. ΙΩΑΝΝΟΥ ΤΟΥ ΓΕΩΜΕΤΡΟΥ επιγράμματα. Vene- tiis, apud Franciscum Zanetum. M.D.LXHI. {Au r° du dernier f.) Ti παρόντα τετράστιχα τοϋ μεγάλου πατρός Γρηγορίου του θεολόγου, ετι τε μονόστιχα και επιγράμματα, ωσαύτως και επιγράμματα Ιωάννου τοϋ γεωμέτρου, τετυπωται μέν έν Ένετίαις έν οικία κυρίου Φραγγίσκου τοϋ ζανέτου. πόνω οΊ πολλώ και πλείστη επιμέλεια, Ζαχαρίου Ιερέως σκορδυλίου κρητός τοϋ επιλεγομένου μα- ραφαρα, και επιτρόπου τοϋ της Κωνσταντινουπόλεως ο'ικουμενικοΰ πατριάρχου κυρίου Ίωάσαφ. άναλώμασι μεν τοις αυτών. ηδη όέ σΰν θεώ πέρας εΐληφε, αφςγ' άπό της θεογονίας, μαιμακτηριώνος ογδόη φθίνοντος, οί γοΰν άναγινώσκοντες, εΰχεσθε και ύπερ αμφοτέρων. Ξύν μυρίοις τα καλά γίγνεται πόνοις. SEIZIEME SIECLE. 315 In-8° de 68 ff. chiffres, dont le premier et le 52e entierement blancs. Lc volume est divise en 17 cahiers de 4 ff. chacun. Signatures Β, Γ, Δ, Κ, Ζ, Η, θ, Ι, Κ, Λ, Μ, Ν, Ξ, Ο, Π, P. Le premier cahier ne porte aucune signature. 33 lignes a la page pleine, non compris le titre courant. Marque de l'imprjmeur sur le titre. Bibliotheque du Musee Britannique, 3805. a. Collation du volume. Au verso du titre, ce portrait de Zacharie Scordylis'. Au-dessous du portrait ces deux opigrammes : ΖΑΧΑΡΙΟΥ ΙΕΡΕΩΣ ΣΚΟΡΔΥΛΙΟΥ ΚΡΗΤΟΣ τοΟ επιλεγομένου Μαραφαρα χαί επιτρόπου τοΟ t5j; Κωνσταντινουπόλεως ο!χουμενικοΟ πατριάρχου χυρίου Ίωάσαφ ε!ς τόν μέγαν Γρηγόριον τόν θεολόγον. Καλλιόττγ) φιλέεσκεν ό^ιηρικά χείλεα τό πριν, άλλα τεά (Α&λλον φίλατο, Γρηγόριε· 1. Les initiates ΠΖ , qui se trouvent de chaque cote de la tete de Zacharie Scordylis, signilient probablcmcnt Πρόσωπον Ζαχαρίου. — Sur Marc Vathas, le graveur grec qui a signe ce portrait de Scordylis, nous ne possedons aucun detail. Un artiste homonyme et 316 BIBLIOGRAPHIE HELLENIQUE. η yocp 6 (aev λιγέως άνδροκτασίας τε [λάχας τε (Αελπε, σύ }>' ειρήνης έργον εϋστεφάνου. ΙΕΡΩΝΥΜΟΥ ΡΟΥΣΚΕΛΛΙΟΥ ΤΟΥ ΟΥΪΤΕΡΒΙΟΥ. Ήτίοδος τας Μοίσας κλεϊ [Λεν Πιερίηθεν, άΰτάρ έκ βίβλου τησδε [>.t χρν) καλέειν. F. 5 Γ°. Προοίμιον τοΟ το σύγγραμμα ποιησαμένου (ού τό παρόν) προσφώνησιν Ιχον προς τον άξιώσαντα ποιήσασθαι τήν έξήγησιν τών τετραστίχων τοΟ θεολόγου, 'Ιωάννου μοναχοΟ τοΟ Ζωναρά. F. 5 Γ°. Νικήτα τοΟ χαί Δαβίδ, δούλου ΊησοΟ ΧριστοΟ, τοΟ φιλοσόφου, ερμηνεία τών τετραστίχων τοΟ μεγάλου πατρός ημών Γρηγορίου τοΟ θεολόγου, άτερ τής ερμηνείας τής ά, θ' χαί ί γνωμολογίας, ή 2νι τοΟ Ζωναρδ. F. 41 Γ°. ΤοΟ αύτοΟ θεολόγου πατρός ίαμβοι παραινετικοί μονόστιχοι κατά στοιχεΤον. F. 53 Γ°. ΤοΟ αύτοΟ μεγάλου πατρός Γρηγορίου θεολόγου επιγράμματα επική- δεια, είτε επιτάφια, είς τόν μέγαν Βασίλειον δια στίχων ήρωελεγείων συντιθέμενα, συνταχθέντα και έρμηνευθεντα παρά Νικήτα φιλοσόφου τοΟ Παφλαγόνος δυοχαίδεκα τόν αριθμόν όντα, άπερ επάνω τοΟ τάφου τοΟ μεγάλου Βασιλείου ό μέγας Γρηγόριος τέθηχεν. F. 56 ν°, vers le milieu de la page: ΤοΟ ευγενέστατου κυρίου 'Ανδρέου Λονδάνου, πολιτικοΟ φιλοσόφου, επίγραμμα. Σώματος Ίπποκράτεος παθέων βίβλος Ιξοχος άλλων, καν τ' έθέλης ψυχ?)ς, αί δ'υποθημοσύναι. F. 57 Γ°. Ιωάννου Γεωμέτρου έκ τών τοΟ ΓεροντικοΟ εις ποιητικήν τάξιν, ης ή επιγραφή παράδεισος. F. 67 Γ°. Σφάλματα χαλκογραφιχά τάδ' ίνι. F. 68 γ°. Souscription rapportee ci-dessus. F. 68 v°. Blanc. Zacharie Scordylis appartenait par sa naissance a l'une des plus ancienncs et des plus illustres families de 1'ile de Crete. Cette famille se subdivisait en un grand nombre de branches, dont chacune avait adopte un surnom distinctif. Zacharie sorlait de celle des Marapharas. 11 fit ses etudes a l'Universite de Padoue. En 1562, il etait deja pretre probablement de la mfimc famille, Tbomas Vathas, dessina, en 1597-98, un Cbrist benissant. qui fut executd en mosaique dans- l'iglise Saint-Georges-des-Grecs a Venise, ou il se voit encore (J. Veluudo, 'Ελλήνων όρΟ. άπ. έν Βενετία, ρ. 42). SEIZIEME SIECLE. 317 et habitait Venise. Comme bon nomhre de ses compatriotes, il exercait le metier de calligraphe. Notre Bibliotheque nationale possede plusieurs manuscrits de sa main, qui lui furent commandes par Hurault de Bois- tallier, ambassadeur de France a Venise. C'est du cabinet de ce savant amateur qu'ils sont passes dans le grand depot de la rue Bichelieu. Comme sur presque tous les manuscrits qui lui ont appartenu, Boistallier a trace sur ceux copies par Scordylis dcs annotations interessantes pour l'histoire litteraire. Ainsi, le n° 2426 porte les notes suivantes: Recognoverunt Zacharias Scordilli et Nicolaus Turrianus Cretenses if. 59 r°). — Liber transcriptus ex vetusto quodam exemplari, reco- gnitus a Zacharia papa, anno 1562 (dernier f. v°). Remarquons, en passant, que Nicolas de la Torre, dont le nom figure a cote de celui de Scordylis, dans la premiere de ces deux notes, devint plus tard le copiste favori de Philippe II, roi .d'Espagne, et fut attache par lui a la bibliotheque de l'Escurial, en qualite d'e'crivain grec. Dans le manuscrit 1327 (Commentaires de Zonaras sur les Canons), on trouve au f. 194 un colophon de Zacharie ainsi concu : θεοο τό δώρον καΐ Ζαχαρίου ίερέως πόνος τοΟ Κρητός, τοΟ κατά χόσμον Σκορδιλίου, τοΟ δέ παρ' έπίκλην Μαραφαρα ¦ 'Ρίζα φεΟ τοΟ φόνου φθόνος και καρπός τοΟ φθόνου φόνος" αφξβ' Ένετίησιν f. Et, dans ce menie manuscrit, f. 259 v°, avant le dialogue de saint Athanase avec Arius, on lit cette autre souscription : To παρόν βιβλίον έγράφη παρ' έμοΟ Ζαχαρίου ίερέως τοΟ Κρητός τοΟ Μαραφαρα, δίά συνδρομές χαί μισθοΟ τοΟ ενδοξότατου %\>ρίο\> 'Ιωάννου Βοισταλλερίου, πρέσβεως Ένετί»)σι τοΟ έχλαμπρο- τάτου και γαληνότατου α\ιΟίντο\ί σύρου Κάρλου βασιλέως Γάλλων χαί τοι έάν εΰρητέ τι λάθος, σύγγνωτε · άνθρώπινον πάθος τό άμαρτάνειν. "Eppiuafie. Et, au- dessous, de la main de Hurault de Boistallier: Transcriptus et recognitus liber hie est ex vetustissimo exemplari Cretico, Veneliis, anno 1562, impensa facta aureorum x. Zacharias sacerdos transcripsit et habuit. En 1563, Zacharie etaif deja charge d'affaires du patriarche Joasaph le Magnifique, mais nous ne saurions preciser en quelle annee avail eu lieu sa nomination ; tout ce qu'on peut dire, c'est que Joasaph, promu au trone oecumenique vers 1551, ne fut depose qu'au mois de Janvier 1565. 1. Cette souscription en rappelle une autre de Nicolas de la Torre, qui sc trouve dans VEscorialensis ψ-ΙΙ-10: ΘεοΟ τό δώρον χα\ Νικολάου ΤουρριανοΟ τοϋ Κρητος πόνος αφξζ', έν Λουτεχία των Παριζίων · Ρίζα φεΟ τοϋ φόνου φθόνος και καρπός του φθόνου φόνος. 318 B1BLI0GRAPHIE HELLENIQUE. II e'tait en relations avec le jesuite Francois Torres, qui publia en 1565, a Venise, le texte grec des Constitutions des Apdlres *. Francois Torres !, dans les prolegomenes de cet ouvrage (f. 17 v"), appelle notre Grec άνήρ πεπαιδευμένος xai λόγου έμπειρος. Et, a la fin de ces memes prolegomenes (f. 18 r°), on trouve a la louange du jesuite et de son livre l'opigramme suivante de Scordylis : ZAXAPIOY ΙΕΡΕΩΣ ΣΚΟΡΔΤΛΙΟΓ ΚΡΗΤΟΣ τοΟ επιλεγομένου Μαραφαρα χαί επιτρόπου τοΟ τής Κωνσταντινουπόλεως πατριάρχου χυρίου Ίωάσαφ, προς τους έντευξομένους τ?] βίβλω. ΉΟτε χαρποφόρον δένδρον χατά δάσχιον υλην λανθάνει, πυχινών χρυπτόν Οπ' άχρεμύνων χαί μιν θηρητήρ έφράσσατο, α?ψα δ όπώρης πλήσατο, χαί δ'άλλοις δεΤξεν επισταμένος. ώς άρα τήνδε βίβλον μυχάτοις Οπό βένθεσι λήθης Φραγχίσχος πολλοίς ήμασι κευθομένην πολλά χαμών Ισάωσε χαί ές φάος ήγαγεν αύθις χαί προΓχα ξυνήν προϋθετ' όνησιν έχειν. ΔεΟρ' ΐτε δή μετ' έδητϋν δσοι ΧριστοΟ βασιλήος λάτριες, οι θ' ίεραϊς μεμβλόμενοι σελίσι · δή γάρ Οπ' έννεσίησι θεοπρεπέων ίερήων ζωοφόροις χαρπόν δήετ' άχηράσιον. Independamment du volume qui fait l'objet de la presente notice, Zacharie Scordylis a encore publie VHorologium et les Συνοικέσια, dont on trouvera la description sous les nos 141 et 142. II redigea aussi les Ανταποκρίσεις τών Ελλήνων πρδς τάς ερωτήσεις ιβ' τοΟ Κλαυδίου (lire Καρόλου) τής Γουίσης, χαρδινάλεως τ?)ς Λοθαριγγίας, publiees par Lami dans le tome IV de ses Delicise Eruditorum (Florence, 1738). Enfin, dans le manuscrit 5643 de la bibliotheque Harleienne, on trouve Ζαχαρίου Μαραφαρα πρεσβυ- τέρου ερμηνεία εις τό Κρήτες άεί ψεΟσται. 1. Ce livre est d'uno insigne rarete. Notre Bibl'otheque nationale en possede un bcl exemplairc cote : Β 1001 (Inventaire, Β 1912 bis), Reserve. 2. Ne vers 1504 a Herrera, en Espagne. It se rendit fort habile dans la connaissance des auteurs grecs, et asnsta au concile de Trente, en qualite de theologien du pape. 11 entra dans la Compagnic de Jesus le 25 docembre 1560 et mourut a Rome le 21 noverabre 1584. II a publie uu assez grand nombre d'ouvrages. 6 JUILLET 1503 SEIZIEME SIECLE. 317 et habitait Venise. Comme bon nomhre de ses compatriotes, il exercait le metier de calligraphe. Notre Bibliotheque nationale possede plusieurs manuscrits de sa main, qui lui furent commandes par Hurault de Bois- tallier, ambassadeur de France a Venise. C'est du cabinet de ce savant amateur qu'ils sont passes dans le grand depot de la rue Bichelieu. Comme sur presque tous les manuscrits qui lui ont appartenu, Boistallier a trace sur ceux copies par Scordylis dcs annotations interessantes pour l'histoire litteraire. Ainsi, le n° 2426 porte les notes suivantes: Recognoverunt Zacharias Scordilli et Nicolaus Turrianus Cretenses if. 59 r°). — Liber transcriptus ex vetusto quodam exemplari, reco- gnitus a Zacharia papa, anno 1562 (dernier f. v°). Remarquons, en passant, que Nicolas de la Torre, dont le nom figure a cote de celui de Scordylis, dans la premiere de ces deux notes, devint plus tard le copiste favori de Philippe II, roi .d'Espagne, et fut attache par lui a la bibliotheque de l'Escurial, en qualite d'e'crivain grec. Dans le manuscrit 1327 (Commentaires de Zonaras sur les Canons), on trouve au f. 194 un colophon de Zacharie ainsi concu : θεοο τό δώρον καΐ Ζαχαρίου ίερέως πόνος τοΟ Κρητός, τοΟ κατά χόσμον Σκορδιλίου, τοΟ δέ παρ' έπίκλην Μαραφαρα ¦ 'Ρίζα φεΟ τοΟ φόνου φθόνος και καρπός τοΟ φθόνου φόνος" αφξβ' Ένετίησιν f. Et, dans ce menie manuscrit, f. 259 v°, avant le dialogue de saint Athanase avec Arius, on lit cette autre souscription : To παρόν βιβλίον έγράφη παρ' έμοΟ Ζαχαρίου ίερέως τοΟ Κρητός τοΟ Μαραφαρα, δίά συνδρομές χαί μισθοΟ τοΟ ενδοξότατου %\>ρίο\> 'Ιωάννου Βοισταλλερίου, πρέσβεως Ένετί»)σι τοΟ έχλαμπρο- τάτου και γαληνότατου α\ιΟίντο\ί σύρου Κάρλου βασιλέως Γάλλων χαί τοι έάν εΰρητέ τι λάθος, σύγγνωτε · άνθρώπινον πάθος τό άμαρτάνειν. "Eppiuafie. Et, au- dessous, de la main de Hurault de Boistallier: Transcriptus et recognitus liber hie est ex vetustissimo exemplari Cretico, Veneliis, anno 1562, impensa facta aureorum x. Zacharias sacerdos transcripsit et habuit. En 1563, Zacharie etaif deja charge d'affaires du patriarche Joasaph le Magnifique, mais nous ne saurions preciser en quelle annee avail eu lieu sa nomination ; tout ce qu'on peut dire, c'est que Joasaph, promu au trone oecumenique vers 1551, ne fut depose qu'au mois de Janvier 1565. 1. Cette souscription en rappelle une autre de Nicolas de la Torre, qui sc trouve dans VEscorialensis ψ-ΙΙ-10: ΘεοΟ τό δώρον χα\ Νικολάου ΤουρριανοΟ τοϋ Κρητος πόνος αφξζ', έν Λουτεχία των Παριζίων · Ρίζα φεΟ τοϋ φόνου φθόνος και καρπός του φθόνου φόνος. 318 B1BLI0GRAPHIE HELLENIQUE. II e'tait en relations avec le jesuite Francois Torres, qui publia en 1565, a Venise, le texte grec des Constitutions des Apdlres *. Francois Torres !, dans les prolegomenes de cet ouvrage (f. 17 v"), appelle notre Grec άνήρ πεπαιδευμένος xai λόγου έμπειρος. Et, a la fin de ces memes prolegomenes (f. 18 r°), on trouve a la louange du jesuite et de son livre l'opigramme suivante de Scordylis : ZAXAPIOY ΙΕΡΕΩΣ ΣΚΟΡΔΤΛΙΟΓ ΚΡΗΤΟΣ τοΟ επιλεγομένου Μαραφαρα χαί επιτρόπου τοΟ τής Κωνσταντινουπόλεως πατριάρχου χυρίου Ίωάσαφ, προς τους έντευξομένους τ?] βίβλω. ΉΟτε χαρποφόρον δένδρον χατά δάσχιον υλην λανθάνει, πυχινών χρυπτόν Οπ' άχρεμύνων χαί μιν θηρητήρ έφράσσατο, α?ψα δ όπώρης πλήσατο, χαί δ'άλλοις δεΤξεν επισταμένος. ώς άρα τήνδε βίβλον μυχάτοις Οπό βένθεσι λήθης Φραγχίσχος πολλοίς ήμασι κευθομένην πολλά χαμών Ισάωσε χαί ές φάος ήγαγεν αύθις χαί προΓχα ξυνήν προϋθετ' όνησιν έχειν. ΔεΟρ' ΐτε δή μετ' έδητϋν δσοι ΧριστοΟ βασιλήος λάτριες, οι θ' ίεραϊς μεμβλόμενοι σελίσι · δή γάρ Οπ' έννεσίησι θεοπρεπέων ίερήων ζωοφόροις χαρπόν δήετ' άχηράσιον. Independamment du volume qui fait l'objet de la presente notice, Zacharie Scordylis a encore publie VHorologium et les Συνοικέσια, dont on trouvera la description sous les nos 141 et 142. II redigea aussi les Ανταποκρίσεις τών Ελλήνων πρδς τάς ερωτήσεις ιβ' τοΟ Κλαυδίου (lire Καρόλου) τής Γουίσης, χαρδινάλεως τ?)ς Λοθαριγγίας, publiees par Lami dans le tome IV de ses Delicise Eruditorum (Florence, 1738). Enfin, dans le manuscrit 5643 de la bibliotheque Harleienne, on trouve Ζαχαρίου Μαραφαρα πρεσβυ- τέρου ερμηνεία εις τό Κρήτες άεί ψεΟσται. 1. Ce livre est d'uno insigne rarete. Notre Bibl'otheque nationale en possede un bcl exemplairc cote : Β 1001 (Inventaire, Β 1912 bis), Reserve. 2. Ne vers 1504 a Herrera, en Espagne. It se rendit fort habile dans la connaissance des auteurs grecs, et asnsta au concile de Trente, en qualite de theologien du pape. 11 entra dans la Compagnic de Jesus le 25 docembre 1560 et mourut a Rome le 21 noverabre 1584. II a publie uu assez grand nombre d'ouvrages. 6 JUILLET 1503
- ΝΙΚΗΤΑ ΦΙΛΟΣΟΦΟΥ TOΥ ΚΑΙ ΔΑΒΙΔ
