- (01) BIBLIOGRAPHIE HELLENIQUE XV-XVI TOME PREMIER
- 121. [MHNAION TOT MAPTIOT ΜΗΝΟΣ.] [A la fin.] Έτυπώθη Ένετίησι το παρόν αηναΐον παρά Βαρθολοααίω τω Ίαννίνω ¦ άναλώαασι και επιτελεία κυρίου Ανδρέου Σπινέλλου · ω SEIZIEME SIECLE. 277 και παρά της έκλαμπροτάτης άρχης των Ένίτών συνεχωρήθη χάρις μέχρι κ' ετών ίνα (Αηδείς ταυτί τα μηναία τολμήση τυπώσαι μή^ άλ- λοθι τυπωθέντα πωλησαι έν τοις χωρίοις ταυτησί της άρχης ε'ι δέ tcr) μεγίστην δώσει δίκην. Έτει άπό της ένσάρκου οικονομίας τοϋ κυρίου ημών Ίησοΰ Χρίστου χιλιοστφ πεντακοσιοστώ τεσσαρακοστώ όγδόω. φεβρουαρίω κη. In-follO. Emprunte a Mgr N. Catramis, Φιλολογικά άνάλιχτα Ζαχύνβου (Zante, 1880; 8°), p. 212. Des douze volumes des Μηναία, celui-ci est le seul que nous commis- sions ; il parait certain que les onze autres furent edites a la meme epo- que, mais, malgre nos recherches, nous n'avons pu les decouvrir nulle part. Cette edition des Μηναία est ties probablement la premiere; elle fut donnee par les soins de Nicolas Halaxos, protopope de Nauplie, ainsi que nous l'apprend l'admirable epitre dedicatoire reproduite ci-dessous et mise en t^te du Μηναΐον de septembre par Antoine Eparque1. ΤΩ ΠΑΝΑΓΙΩΤΑΤΩ ΑΡΧΙΕΡΕΙ ΚΤΡΙΩ ΔΙΟΝΥΣΙΩ. ΠΑΤΡΙΑΡΧΗ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΥΠΟΛΕΩΣ, ΤΩ ΚΗΔΕΜΟΝΙ ΚΑΙ ΑΝΤΙΛΗΠΤΟΡΙ ΤΟΥ ΕΛΛΗΝΙΚΟΤ ΓΕΝΟΓΣ, ΑΝΤΩΝΙΟΣ Ο ΕΠΑΡΧΟΣ ΕΝ ΚΤΡΙΩ ΧΑΙΡΕΙΝ. "Έζεστι παντί τω σωφρονεΐν βουλομένω, θεσπέσιε πάτερ, άναβιβά- σαντι τον λογισμόν είς τίνα περιωπην άνω της ψυχής ΰψηλοτάτην πε- ρισκέψασθαι τα περί τον άνθρώπινον βίον όπόσων είσί θορύβων μεστά, δπόσης κουφότητος και μεταβολής και απιστίας' είτα όρθώ κανόνι χρησαμένω τφ λόγω κρίνειν τάς ΰλας του βίου, και τέλος αίρεΐσθαι μη την μηδέν υγιές και στάσιμον εχουσαν, άλλα την άληθη και βελτίονα· ταύτης δε μη άφίστασθαι, μέχρις αν τον πλουν διανύσαντι ζύμπαντα τον τοΰ ζην και τάς ένταϋθα κηρας άποφυγόντι προς την άνω μακαριό- τητα γένηται. Άλλ' επειδή η τύχης έπηρεία, η φθόνω βασκάνου τινός δαίμονος, η τυχόν και διά τι μηνιμα θείον, τό γένος ημών, μικρού δεϊν άπαν, τοσούτον ήτύχηκεν, ώς άμα τοις εκτός λεγομένοις άγαθοίς, i. Le texte ici reproduit est eelui que Michel Moustoiydis a publie dans la Pandorc (t. XVIII, pp. 77-79). Toutes les reimpressions qui en ont ete donnees dans les edition» ulteVieures des Μηναία sont incompletes. 278 BIBLIOGRAPHIE HELLEMQUE. εκπεσεϊν y5Syj και των της ψυχής, οΰ δύναται ^αδίως ούτε τό της δια- νοίας όμμα πτερώσαι σχεδόν ουδείς ούτε τον λογισμόν μετεωρήσαι προς την τοϋ βελτίονος θέαν. "Οθεν συμβαίνει των της ψυχής αγαθών άποτειχισθέντων ήμίν, τώ γηίνω μόνω προσέχειν σώματι ¦ καί λοιπόν ήμΐν γίνεσθαι τον άπολαυστικόν καί προς ήδονην αποκλίνοντα βίον δς δη την έσχάτην έλαχε τάζιν άγχίθυρος ών τώ βοσκηματώδει εν- τεύθεν έριδεςj φθόνοι, έπιβουλαί, εντεύθεν φιλαργυρίαι, άναισχυντίαι. εντεύθεν τών λοιπών κακών 6 σωρός παντί τώ γένει τών Ελλήνων. Τί γαρ αν και γένοιτο έλεεινότερον άνθρωπου άμοιρήσαντος τών της ψυχής αγαθών, παναγιώτατε δέσποτα; Πώς οΰ τυφλοί την ψυχην καί λέγοιντο και κατ' άλήθειαν εϊεν πάντες εΰπαιδείας καί μαθήσεως έρη- μοι ; "Ωσπερ γάρ τό φώς, φασί πάντες οί γε νουν έχοντες, τοις όφθαλ- μοϊς την άσφάλειαν παρασκευάζει τοϋ καλώς πορεύεσθαι, ούτως η μά- θησις άνθρώπω τοϋ μη σφάλλεσθαι καί παραπαίειν έν τώ βίω * τοϋτο δε, τό της μαθήσεως φως, οΰκ εστί τών φύσει γινομένων, ώσπερ τό τών οφθαλμών, ευθύς τεχθέντών ημών παρά της φύσεως χορτηγούμε- νον, άλλ' εστί κτητόν, οΰ μέντοι γε ώνιον, άλλα πάνω καί χρόνω θηρευόμενον, καί δεζιότητι σοφωτάτων ανδρών ποδηγετούμενον , καί λόγω τώ της αληθείας διαδιδόμενον τή ψυχή. Τούτω τφ φωτί ζωπυρουμένη ψυχή άναμιμνήσκεται τών εαυτής αγαθών καί παρα- σκευάζεται προς τάς άρετάς. Είτα, τούτων εγκρατής δι' ασκήσεως γινομένη, τυγχάνει της αληθείας · έξης δέ κατά τον ορθόν λόγον βαδί- ζουσα, ουδέποτε τοϋ λοιποϋ σφάλλεται, ούτως ανδρείοι γινόμεθα, ούτω δίκαιοι, ούτω σώφρονες, ούτω φρόνιμοι, ούτω θεωρητικοί. Τοιούτους 6 ποιησας ήμας κατά την έαυτοϋ εικόνα καί όμοίωσιν έξ ά.ρχ·ϋς έδη- μιούργησε. Νυνί δέ, τί τοϋτο, θεσπέσιε πάτερ, τό περί ήμας ατύχημα: τών έκτος άφνιρέθημεν αγαθών, έ'στω ταΰτα ' τάς πόλεις άπεβαλόμεθα, τους οΓκους, τά κτήματα, την χώραν άπασαν, την αρχήν ¦ ουδέν θαυ- μαστόν, ταΰτα τύχης αγαθά γίνεσθαι πεφυκότά καί άπογίνεσθαι. Τίς τάς της ψυχής ημών έσύλησεν έξεις; τίς τάς δυνάμεις απώλεσε; τίς άφεϊλε τόν υγιή λόγον; τίς άρετήν; τίς πολιτείας έπιστήμην ; τίς δίκης γνώσιν καί νόμων; τίς την έπινοία θεία ταϊς ψυχαϊς ημών άνακραθεΐ- SEIZIEME SIECLE. 279 σαν εύγένειαν εσβεσε; τίς άπετύφλωσε τον νουν ; τίς βαρβάρων άγριω- τέρους έποίησε; τι; θρεμμάτων ελεεινότερους; πότερον, ή τύχη; και μην αΰτη τών ψυχικών δυνάμεων οΰ δεσπόζει. 'Άρ' ούν ή θεία πρόνοια κατημέλησεν ημών και μη αυτεξούσιους έξ αρχής έδημιούργησε, και το θεϊον οΰ μεταμέλεται. Ούκοϋν ην Ελλήνων παίδες είμαρμένην φασίν, αΰτη τό γε'νος ημών κατηνάγκασεν; άλλ' οΰδε ταύτην τών έφ' ήμΐν έφάπτεσθαι λέγουσι. Τίνι γοΰν μέμφεσθαι δει; τίνας ήμας άδικεΐν έροϋμεν; Πάντως οΰδένα- οΰτε βάρβαρον, οΰθ' "Ελληνα έν α'ιτίαις εχεινεικός" οΰτεπολίτην, οΰτε ζένον, ούτε άστόν,οΰτ' άγροΐκον · οΰτ' άλλον τίνα τών ανθρώπων απάντων ¦ ου ληστην, οΰ τοιχωρύχον, οΰ λωποδύτην, οΰ κακοΰργον οΰδένα. Ήμεΐς αυτοί εχθροί και λησταί και λωποδύται εαυτών έγενόμεθα ¦ ήμεις τον θείον σπινθήρα τόν ταΐς ψυχαις ημών άνακραθέντα σβεννύομεν ¦ ημείς τον άνθρωπισμόν άπωλέσαμεν. "Οταν γαρ εαυτών άμελώμεν, τί δει προσδοκάν άλλο; ή τάς μεν αμπέλους δοκοΰμεν μη δύνασθαι μήτε καλόν, μήτε πολύν οΐσειν οινον, αν μη καλώς επιμεληθώσι πάρα τών γεωργών ¦ άνθρωπον δε μήτε καλώς τραφεντα παρά τών γεννη σάντων, μήτε προσηκόντως παρά τοΰ δ ιδασκάλου παιδευθέντα σώζειν δύνασθαι καν αυτήν γε την άνθρωπου προσηγορίαν ¦ γελοϊον τοΰτο και πέρα παντός άτοπου. Πώς ό μη τοις ήθεσιν άχθείς και μη μαθών μετριότητα, άλλ' αρπάζων και ληστεύων και διασπών και φονεύων, οΰ λύκος, άλλ' άνθρωπος ; Πώς ό χαίρων ταΐς ήδοναϊς και λαβροφαγών και καθ' έκάστην μεθύων, οΰ χοίρος, άλλ' άνθρωπος; Δει πάντως τόν καλόν και αγαθόν έσόμενον άνθρωπον έπιμεληθήναι έαυτοϋ και προπαρασκευάσαι την ψυχήν · τραφήναι δει καλώς ευθύς έξ απαλών ονύχων, παιδευθήναι, διδαχθήναι' ταύτα μόνον ποιεί τόν αληθή και τέλειον άνθρωπον ¦ οί γονείς τοΰ γενέσθαι μόνον δντες αίτιοι, αν άλλως οΰ φροντίσωσι τών τέκνων, ή κολοβά και ημιτελή ταύτα διαμένει ή οΰδ' όλως τελεσφορεΐται ¦ έπιμεληθέντες δέ και θρέψαντες τά σώματα μεν διασώζουσι και παΐδας εχουσι, ζώά τίνα ολόκληρα τω σώματι μόνω · τί δέ τό εξής; αν φρένας εχωσι, διδάσκαλοι; και σοφοί; άνδράσιν έπιτρέπουσι τά σφών γεννήματα · ol ** 280 BIBLIOGRAPHIE HELLENIQUE. δε λαβόντες, έκτρέφουσι την ψυχήν αυτών καί ρ\>θμίζουσι νηπιάζουσαν, καί το φως το πάρα ταΐς αυτών ψυχαΐς μετοχετεύουσι ταΐς εκείνων, εϊθ' ού'τως δλόκληρον 6 άνθρωπος γίνεται ζώον καί τέλειον, μηδενός επιδεές, φυτόνούράνιον, θείον δντως απόσπασμα, ού πρανές και χαμαί- ζηλονώς τα λοιπά τών ζώων άλλα, κατά τό έτυμον της επικλήσεως, άνω θεωρούν, έπτερωμένον, όζυωπές, περιφερόμενον έν τφ αίθέρι' έποπτεΰον τα έν γη πάντα παθήματα, και τά έν ούρανω θεία δημιουρ- γήματα, οΰκέτι ζώον ενυλον, άλλα θείον καί άθάνατον. Τοιούτους η Ελλάς εφερεν άνδρας πάλαι · νυνί δε, ω της άφορίας, ούτε βούλομαι, ούτ' εχω λέγαν. Μητι μετέβαλε τό περί την Ελλάδα κλϊμα ; μη δ άηρ έζηλλακται; μη τοι διεφθορός τό περιέχον κακώς διέθηκε τά σώματα; μη τά ΰ'δατα ; μη γένοιτο,πάτερ. Πάντα την αύτην κρίσιν, ην ελαχεν έζ αρχής, σώζει · οίνον τόν αυτόν, δν καί πρότερον ή άμπελος έφερε, πίνουσιν ΰ'δωρ τό αυτό βλύζουσιν αί πηγαί- πυρούς τους αυτούς φέρει τό ληιον · 'ιχθύων τών αυτών καί κρεών γεύονται πάντες ¦ έπΐ τοΰ αΰτοϋ σχήματος πάντα μεμένηκε' ούχ ϊππος, οΰ βοΰς, ού κύων, ού λύκος, άνθρωπος μόνος δ της 'Ελλάδος μετέβαλε· άνθρωπος μόνος, ω γη καί ήλιε, άμελήσας Ιαυτοϋ ¦ άνθρωπος εκτραπείς της λεωφόρου ώς τό πλανώμενον όρειβατεΐ πρόβατον. Άλλα προςτί ταϋτα; είποι τις αν, ω δέσποτα. Ει καί δεινόν τό κακόν τούτο δοκεϊ καί μέγα ώσπερ δη καί εστίν, άλλ' ό'μως εύδιόρθωτον έν τω παρόντι, καί ολίγων δεΐται προς την άποκατάστασιν, σοϋ γε λαχόντος ήνιοχεΐν τους Ιερούς της εκκλησίας ημών οίακας ¦ ήκε γάρ ή φήμη τών αρετών σου καί προς ήμας. Φανερόν κατέστησε του βίου σου τό άνεπί- ληπτον πασιτοϊς έν ΧριστώπιστοϊςΜητροφάνης, δ αίδέσιμος Καισαρείας επίσκοπος ¦ έζ ών ΰπελάβομεν δύνασθαί σε μόνω τω λόγω παρακαλέσαι προς άρετην απαντάς · καί τους μεν νωθεϊς καί άμελοϋντας έγεϊραι καί παρότρυνα^ τους δέ μη βουλομένους άναγκάσαι- τοις μη πειθομένοις έπιτιμήσαι οίς οίδας τρόποις. Δύνασαι διδασκάλους μεταπέμψασθαι, βιβλία χορηγησαι· εζεις έτοιμα πάντα, θεοϋ συναιρουμένου, εζεις τους υπακούοντα; ευχερώς δσημέραι· εύδαιμονήσει πάλιν τό γένος ημών επί σοϋ. Ταΰτα λογιζόμενος δ παρ' ήμϊν επιφανέστατος Ιερώνυμος δ Κορνήλιος, άνήρ τών πρωτευόντων έν τή μεγαλοπρεπεΐ ταύτη γερουσία τών Ενετών, φιλέλλην μάλιστα καΐ φιλάνθρωπος ών, χρόνον διατρίψας έν Κρήτη μακρόν, καΐ πεΤραν λαβών ίκανήν της ημών εκκλησίας, εγνω συμβουλεΰσαι Ανδρέα τφ Σπινέλη, άνδρΐ σεμνοτάτω και θεοσεβεΤ, έντυ- πώσαι προς ώφέλειαν τοΰ γένους ημών τα Μηναία ταυτϊ καινοϊς τισι τύποις και γλαφυροΐς χαρακτήρσι δεζιώς ε'ιργασμένοις και καλλίστοις Ίδεΐν. ΛΟς δη την συμβουλίαν ασμένως δεζάμενο:,, οΰ μόνον την χαλ- κουργίαν οίαν ουδείς άλλος τών πρότερον παρεσκεύασεν, άλλα προς τούτοις καΐ χάρτας έξεΰρε τών λευκότατων καΐ κατά τέχνην ακριβή πεποιη- μένων προς έζαρκοΰσαν τών βιβλίων διαμονήν. "Έτι δε πόνων οΰκ έφείσατο, ούτε δαπάνης, λαβών επί πασι συλλήπτορα και τόν ευλαβή τοΰ Ναυπλίου πρωτοπαπαν Νικόλαον τόν Μαλαξόν, άνδρα θεοσεβή και τα θεϊα άκρως πεπαιδευμένον· ό'στις, διεφθορότων τών πρωτοτύπων, έπηνωρθωσατο πάντα και εις το ύγιέστατον αποκατέστησε. Την μέν ούν ώφέλειαν δσην χορηγήσει τα ψυχωφελή ταυτΐ βιβλία, ουδείς αγνοεί, έμοί τε περιττόν έδοζε γράφειν όποιον έσονται κέντρον προς άμιλλαν τοις α'ιδεσιμωτάτοις άρχιεπισκόποις τε και έπισκόποις, και ηγούμενοι; καΐ πρεσβυτέροις και παντΐ τω χριστωνύμω λαω ol βίοι τών αγίων και τά εγκώμια άναγινωσκόμενα και ψαλλόμενα- ών ταΐς εύχαϊς θεός δ πάντας ο'ικτείρων δφη γε πέρας και τοις άτυχήμασι τών 'Ελλήνων σοϋ δε την ακεραιότητα σώζοι έν βαθεϊ και πίονι γήρα εΰσεβώς διοικούσαν τό έαυτοΰ ποίμνιον. "Ερρωσο. SEPTEΜBRE 1548
