- (01) BIBLIOGRAPHIE HELLENIQUE XV-XVI TOME PREMIER
- 92. ΣΧΟΛΙΑ ΤΩΝ ΠΑΝΪ ΔΟΚΙΜΩΝ εις έ~τά τραγωδία* τοϋ Ευριπίδου, συλλεγέντα εκ διαφόρων ^χλχιών βίβλων και συνχρριολογν;- θέντα ::xpi άοσενίου άρχιε—ι<τκό—ου ΐΑονεμβχσίας. SCHOLIA IN SEPTEM EVripidis Tragoedias ex antiquis excmpla- ribus ah Arsenio archicpo monebasie collecta, & nunc primuin lucem edita.— Ne quis haec impune excudat Illustrissimi Senatus Veneti decreto cautm (sic) est. M.D.XXXIIH. [Au r° du f. non chiflrc de la fin.] ΕΝΕΤΙΗΣΙ ΠΑΡΑ ΛΟΤΚΑ ΑΝΤΩ- νίιμ τώ ίούντα.. οΰ |x.tqv γε άνευ προνομίου, ^ιλιοττώ πεντακοσιοστώ τετάρτω. έλαφηβολιώνος τετάρτγ) φθίνοντος. Venetijs in officina Lucaeantonij hints cu priuilcgio M.D.XXXIIH die xxiiii Decembris. Index chartarum. X ABCDEFGHIJKLMNOPQR STVXYZ AA BB CC DD EE FF GG HH U KK LL MM NN. Omnes sunt quaterniones prater X qui est dilernio. In-8° de 4 ff. preliminaircs non chiffres, 295 ff. chiffres, ct 1 f. non chiffre pour la soiiscriplion et lc regislic. Marque de rimprimcur sur le titrc. 50 Iigncs a la page plcinc. Volume peu commun; vendu 18 fr. Sou- bisc; 48 fr. Ires bel cxemplairc, maroquin bleu, Mac-Carlhy. Bibliotheque nalionale dc Paris, Υ 408. 220 BIBLIOGRAPHIE HELLENIQUE. En teto da livre (ff. 2-4) on lit cette tres curieuse epitre : ΤΩ ΠΑΝΑΠΩΤΑΤΟ ΚΑΙ ΜΑΚΑΡΙΟΤΑΤΟ ΠΑΤΡΙ ΚΑΙ ΚΤΡΙΩ ΗΜΕΤΕΡΩ ΚΥΡΙΩ ΠΑΤΛΩ TPITQ, ΤΗΣ ΑΓΙΑΣ TOT ΘΕΟΥ ΡΩΜΑΪΚΗΣ ΚΑΙ ΚΑΘΟΛΙΚΗΣ ΕΚΚΛΗΣΙΑΣ ΑΚΡΩ ΑΡΧΙΕΡΕΙ, ΑΡΣΕΝΙΟΣ, Ο ΜΟΝΕΜΒΑΣΙΑΣ ΑΡΧΙΕΠΙΣΚΟΠΟΣ, ΕΝ ΚΤΡίρ ΧΑΙΡΕΙΝ ΠΑΝΤΟΤΕ. Εί και.πριν περιττώς, μακαριώτατε πάτερ, το των Ελλήνων γένος έξευτελίζων και ταλανίζων έτύγχανον,ΰποπεσόν ήδη μυρίοις χειμώσιν άνιαροΐς, άλλα, τό γε νϋν έχον, αυτό εΰδαιμον ήγημαι καί μακαριστόν, άτε δή σε αρχιερέα μέγαν εναγχος κληρωσαμενον, κλεινόν τε και άξιά- γαστον, καί τα. των Ελλήνων εκ σπάργανων, το δή λεγόμενον, θαυ- μάζοντά τε και έκθειάζοντα, και τοις εκείνων προστετηκότα καί προ- σηρτημένον μαθήμασιν. "Οθεν καί, προ τοΰ λόγου, τώ χεΐρε κροτώ καί μεθ' ηδονής υψόθι μετεωρίζομαι καί συνεπαίρομαί σοι τω έπιβάντι της άκρας αρχής, έπ' άγαθω κοινω τοΰ τής εκκλησίας πληρώματος καί Ιδία τοΰ γένους ήμων. Όρω γαρ αυτό διά σοΰ όσον τάχος εύδαιμονή- σον, καί τους λόγους αύθις εις έπίδοσιν ήξοντας. Τίς ούν τοιαύτα θεώ- μενος οΰ σκιρτήσει; τίς οΰ χαιρήσει καί οΰ σωφρόνως χορεύσει, καί μέγιστον τόν Γακχον άσεται; Νΰν πάσα πόλις τή Ρώμη συνήδεται, νΰν πάς τις συντίθησι τά εγκώμια καί σοι μεγαληγόρως τους ύμνους αναφωνεί, καί πάνδημον εύτρεπίζει τον θρίαμβον. Νΰν δέον νενόμικα καί αυτός μη σιγή παρελθεϊν τά γε μη σιγής άξια, άλλα τι των προς την σην εΰφημίαν ήκόντων διεξελθεΐν κατά δύναμιν. Έπεί γε καί ε'ι παρήσαν Όρφεΐς καί Μουσαΐοι, "Ομηροι τε καί Πίνδαροι, ουδέ προς πολλοστήμόριόν τι των σων ευφημιών ήδυνήθησαν αν έφικέσθαι τό σύνολον · άρκτέον τοίνυν μοι κατά δύναμιν, έπεί ούχ οίον τε ειπείν κατ' εφεσίν τε καί βούλησιν. Σύ μεν, παναγιώτατε πάτερ, εξ απαλών ονύχων, τοΰτο δη τό τοΰ λόγου, την δμηρικην πραγματείαν καί την Αριστοτέλους σοφίαν, οΰ μόνον δση περί τά φυσικά καί όση περί συλλογισμούς καταγίνεται, άλλα παντοίαν καί πάσαν την εκείνων παιδείαν άπομαξάμενος έτυ- χες. Καί τοΰτό μοι Φλωρεντία καί αύτη Ρώμη συμμαρτυρήσετον. Ου SEIZIEME SIECLE. 221 μην άλλα και προς τά βάθη της θεολογίας αΰτης καταδϋς, κάκεΐ ελαιον ουκ ολίγον καταναλωσας, άνέκυψας φέρων τα πρώτα των εν θεολογία καταβαλόντων πολλην φροντίδα τε και σπουδην ¦ τω τοι και άρετης παν είδος κατωρθωκώς, άπασών δρμητηριον γεγονός, και («τά περιουσίας δτι πλείστης, επαινετού παντός και σωτηριώδους εφθασας επί το άκρότατον. Επαινετοί μέν και οί προ σοΰ άρχιερατεύσαντες, καί ΰμνων έπάζιοι και εύφημιών. Σύ δ' δ του Παύλου συνώνυμος τε δμου και δμότροπος, και μάλλον εκείνων έπαινετέος και άζιάγαστος. Οίς γάρ άληθοϋς πολιτείας κατεβάλου την ύποβάθραν και βίου θεαρέ- στου ΰπέδειζας ύποτύπωσιν και εύφημεΐσθαι τα μέγιστα ύπό τούτων και μέγα κροτεϊσθαι παρά πάντων ούκ άπεικός. Τοιγαροϋν δ μέν σου το ήθος, δ δε τον βίον, έτερος δε σου τό επιτήδευμα ύμνων διεζέρχεται- τό μεν δπως συνεσταλμένον διατελεί τε και μέτριον, καί σε προς τ' άνω εκ της κάτω περιδινησεως άποσπώμενον ¦ τον δε ώς οΰράνιον όντα καί άϋλον, και τοις άγγέλοις μικρού δεΐν παραπλησιον. Τό επι- τήδευμα δε, ώς καλοϋ παντός μεταχείρισις και θεοεικέλων πρακτέων συμφόρησις. Ταϋτ' ουν άπαντα λόγω περιλαβεϊν καί ευκρινώς συν- τάξαι, άνέφικτον ¦ τό δέ γε τών ο'ικτιρμών πελαγίζον τε καί άκένω- τον, άπορωτερον αύθις προς εκφανσιν. λλλά τίς σου τών θαυμάσιων έργων άνήκοος, ών πάσα μεν πόλις μεστή, πάντων δ' ανθρώπων άγυιαί; έώ φάναι τό προς έπικουρίαν όζϋ, τό προχειρον προς τόν τών επηρεαζόμενων συνασπισμόν, τό προς σύναρσιν τών αδικούμενων ταχύ- τατον, τό έτοιμότατον προς την τών άνιωμένφν παραψυχην, τό προς πάσαν έπίκλησιν έκ θεαρέστου προηγμένην σκοπού κατεπειγμένον καί σπουδαιότατον. Τίς άν σου τά λοιπά άριδηλως «κφράσειε καί προς τουμφανες καθηκόντως άγάγοιτο; λλλ' ουν άρκεϊ καί ταύτα φασιν εζ δνυχος δεικνύναι τόν λέοντα. λλλά τούτων ούτως εχόντων, μικράν τίνα δησιν τοΰ θεοφάντορος Βασιλείου, εί μοι συγγνοίης, συγγνοίης δ' άν ευ οιδα, μακαριώτατε, παρρησιαζομένω δη την άληθειαν, ήδέως άν παρωδησαιμι. 'Εκείνος γάρ εν τινι τών εαυτού λόγων προοιμιαζόμενος έλεγε ¦ μάχεται ιουδαϊ- σμός έλληνισμψ καί αμφότεροι χριστιανισμώ. Έγώ δέ παρωδών την 222 BIBLIOGRAPHIE HELLENIQUE. £ήσιν οΰτω φημί ¦ μάχονται Αγαρηνοί χριστιανοΐς, αμφότεροι δε τοις ταλαιπώροις Γραικοί;. Εκείνοι [λεν γάρ το ήμέτερον βασίλειον ανη- λεώς ήνδραζόδισαν και τάς πόλεις κατέσκαψαν, και το γένος ημών εις τα γης πέρατα, ώσπερ τινας Αιγυπτίους άγύρτας, περιπλανάσθαι και περιέρχεσθαι διεσκέδασαν. Των δ' εσπερίων τινές οΰχ δπως οΰκ άνίστανται προς έκδίκησιν τοΰ γένους ημών, άλλ' εϊ τι και πόπανον υπό των θεοστυγών εκείνων εΐη που καταλελειμμένον έν τι) Ελλάδι, κακεΐν' αρπάζοντες κατεσθίουσι, πέμποντες ήαϊν ανηλεείς τινας επι- τρόπους, μάλλον δ' εί—εϊν τελωνας, οίς των επισκοπών πωλοϋσι τα εισοδήματα, οϊς ουκ άρκεΐ κουρεύειν έν χρω τα ταλαίπωρα πρόβατα, και το γάλ' έκπίνειν, και κατεσθί.ειν γε τον τυρόν, άλλ' οϋδ' αυτών τών δερμάτων άπέχονται. ΑΙ έκκλησίαι δέ τών επισκοπών πτώσιν φεϋ! άπειλοϋσιν οΰκ εις μακράν ¦ αί μάνδραι δ' άτημελεΐς ουσαι, τών ποιμένων άποδημούντων, ΰπό μυρίων λύκων επιβουλεύονται. Ταυτί μεν Ιταλών τίνων υπάρχει τάνδραγαθήματα, και οΰ λέγω περί απάν- των, μή γάρ οΰτω μανείην · άλλ' οίς «ιεττός ήρεσεν ούκ έχων στάσιν, και δείπνα συχνά, και χρονίζοντες πότοι, και κυμβάλων κρούσματα, ραστώνης χάριν ¦ θυμός, φθόνος, έριδες, ηδονή χ' άπας 6 πικρός εσμός κοσμικής απληστίας · άφ' ών το σεπτόν φεϋ! σμικρύνεται κράτος. Καί ταΰτα μεν δη ταύτη. Ήμεΐς δέ δύστηνοι Μεγαρήες ούτ' έν λόγω ούτ' έν αριθμώ, τίνος χάριν, ^αναγιώτατε; οΰ καί αΰτοΐ πρε- σβεύομεν τά χριστιανών; οΰ τή Ιεροαγία εκκλησία τής £ώμης διατε- λοΰμεν πειθήνιοι; ού σε τόν μέγαν αρχιερέα και ποιμένα, πατέρα καί διδάτκαλον ο'ικουμενικόν δμολογοΰμέν τε καί άνακηρύττομεν; τί τοί- νυν, ώσπερ τινάς υποβολιμαίους, της πατρικής κληρονομιάς αποστε- ρείς; Τά πατρώα αΐτοΰμεν, παναγιώτατε, καί ταΰτα μέρος εκείνων πολλοστημόριον. Ουκ α'ιτοϋμεν σκιάδιον πορφυρόβαφον, πολυτελές τε καί πολυπρόσοοον, καίτοι γε οΰδ' άπεικός ήν ένα ή δύο τών Ελλήνων έν τοσούτοις παντοοαποϊς έναριθμεϊσθαι τών καρδινάλεων, ουδέ ζητοΰ- μεν πολυτάλαντους άρχιεπισκοπάς, οΰδ' έπισκοπάς καί άββαδίας τών παχειών, άλλ' ολίγον τε φίλον τε. Ταϋτα δέ καί τοιαΰτ' έν ί»ώμη, πεντεκαιδέκατον έτος οΐμαι τουτί, γονυπετών ενώπιον Αέοντος τοΰ SEIZIEME SIECLE. 223 παναγιωτάτου, κατετραγώδησα γοερώς, ος οί'κτω τινί συσχεθείς, προ- μήθειάν τίνα γραφηναι προστέταχεν, -ήτις ίς τόδε μένει νεκρά. Οισθα γαρ ακριβώς ως δ καλός που έητωρ φησίν ώς άπας μεν λόγος αν άπη, τα πράγματα μάταιόν τι φαίνεται και κενόν. Ταύτην πέμπω τη υμετέρα παναγιότητι, ώστε ζωώσαι αύτην, έμπνεύσαντα ζώσαν ψυχην τώ παναγιωτάτω σου στόματι· και τότε δη τότε τους των Ελλήνων λόγους άναζωπυρησεις τα λοίσθια πνέοντας, καί δείξεις έν Ελλάδι Ιταλούς έλληνίζοντας καί "Ελληνας ιταλίζοντας, έκατέρους αρίστους έκατέραιν ταΐν γλώτταιν, οι σε καί ύμνήσουσι λόγοις καί έπαινέσουύιν έγκωμίοις την άληθη σου σοφίαν, την άρίστην σου φρόνησιν, την της αληθείας τιμήν, το ίλαρόν σου καί κόσμιον καί φιλάνθρωπον, το έλευθέριον της ουρανίου σου καί μεγαλόνου ψυχής, άλλα τε πολλά καί αγαθά, καί τοις χρήζουσι την έπάρκειαν, ά σοι μεγίστην δόξαν ές τον έσόμενον σώσει, καί απαθανατίσει την μνρμην, παιδός δεχόμενου παρά πατρός. Καί ταϋτα μέν έκβαίη η αν φίλον δόξοι θεω, καί σοι τω θειοτάτω γε άρχιποίμενι. Έπεί δ' εθος εστί παλαιόν διδόναι δώρα όπτηρια, εγώ δέ ΰπό τε ποδάγρας καί πενίας, δυοϊν έζωλεστάτοιν θηρίοιν, κωλύομαι ίδεϊν μεν την σην άρχιεροπρεπεστάτην καί θεοείκελον πρόσοψιν, προσκύσαι δέ καί προσπτύξασθαι καί τους ίεροαγίους σου πόδας, τά εις επτά τραγφδίας του Εΰριπίδου σποράδην ευρισκόμενα σχόλια, α δη γε, οία τις μέλισσα, ένιζάνων αΐς ένέτυχον βίβλοις των παλαιών εν τε τη Μίνωος πόλει καί Ραδαμάνθυος, Ένετίησί τε καν Φλωρεντία, έρανισάμην επιμελώς καί οίον τίνα συνηρμολογησάμην σειράν, πέμπω δώρον όπτηριον τη υμετέρα παναγιότητι. Οίδα γάρ σε, μακαριώτατε, όμηρικώτατον όντα, καί ποιηταΐς οΰχ ήττον η καί τοις φιλοσόφοις προσκείμενον. "Οτι δέ καί οί τραγικοί τοις μετ' επιστασίας διεζιοϋσι τάκείνων ούκ όλίγην παρέχουσι τηνώφέλειαν, Τιμοκλέους άκουσον. ΤΩ τάν, άκουσον ην τί σοι δοκώ λέγειν ¦ άνθρωπος έστι ζώον έπίπονον φύσει, καί πολλά λυπηρά δ βίος έν έαυτω φέρει' .παραψυχάς ούν φροντίδων άνεύρχτο ταύτας ' ό γαρ νους των Ίδιων ληθην λαβών, προς άλλοτρίω τε ψυχαγωγηθείς πάθει, μεθ' ηδονής άπηλθε παιδευθεΐς άρια. Τους γαρ τραγωδούς πρώτον, ε'ι βούλει, σκοπεί ώς ώφελοϋσι πάντας. Τίν μεν γάρ πένης, πτωχότερον αύτοϋ καταμαθών τον Τηλεφον γενόμενον, ούτω την πενίαν ραον φέρει* δ νοσών τι μανικόν Άλκριένονα έσκέψατο' όφθαλμι^ τις, "ίσιφιν ϊδε τυφλόν ' τέθνηκέ τω παις, ή Νιόβη κεκούφικε ' χωλός τίς έστι, τον Φιλοκτήτη ν δρ^' γέρων τις άτυχεΐ, κατέμαθε τον Οίνέα. "Απαντα γαρ τά μείζονα η πέπονθέ τις, άτυχήματ' άλλοις γεγονότ' εννοούμενος, τάς αυτάς αύτοΰ συμφοράς ήττον στένει. Και ταΰτα μέν Τιμοκλέης. Σύ δέ, μακαριώτατε πάτερ, τά του Ευριπίδου άσπασίως ΰποδεςάμενος, προσδοκά και άλλα των χρησιμω- τάτων μετ ου πολύ, α Λουκάς Αντώνιος Ίούντας, δ τά τε άλλα επιεικής κάν τφ τυποϋν επιμέλεια και δεξιότητι χρώμενος, ετοιμάζει δεύτερον όπτηριον τί) υμετέρα παναγιότητι. Ουλέ τε και μάλα χαίρε. MARS 1535
