33. PLVTARCHI OPVSCVLA. LXXXXII. Index Moralium omnium, & eorum quae in ipsis tractantur, habetur hoc quaternione. Numerus autem Arithmeticus remittit lectorem ad semipagina, ubi tractantur singula. [A la fin.] Venetiis In aedibus Aldi & Andreae Asulani Soceri. mense Martio. M.D.IX. Ια-folio de 8 1Γ. non chiffres, 1050 pp. et 1 f. pour l'ancre aldine (la- quelle figure egalement sur le titrc). Premiere edition des (Euvres mo- rales de PIutan]ue, devenue assez rare. Elle est due aux soins de Deme- trius Ducas, et represenle, avec leurs lacunes et leurs erreurs, les anciens manuscrits que l'editeur a suivis. Vendue 61 fr. bel exemplaire, d'O...; 90
BIBL10GRAPHIE HELLEN1QUE.
45 fr. Coulon; 100 fr. maroquin bleu, Larcher; 6 Ιϊτ. 18 sh. Heber;
2 liv. 8 sh. Butler; 145 fr. Renard (en 1881). Marquee 51iv. 5sh. russia
extra, broad borders of gold, gilt edges, very clean sound copy, from
the earl of Clare's library, sous le n° 12715, dans le General Catalogue
de Quaritch (Londres, 1874).
Bibliotheque nationale de Paris, Inventaire J 94, Reserve.
Description des ff. liminaires : f. 1 r°, titre et ancre; au v° de ce f.
commence la preface latine, qui se termine au r° du f. 2. A ce mSme r°
commence la table, qui finit au r° du f. 8. Au v° du f. 8, l'epigramme
d'Aleandre et l'avis aux studieux de Demetrius Ducas.
ALDUS PIUS M. R. IACOBO ANTIQUARIO, PERUSINO, S. P. D.
Optima quaeque difficillima factu esse, cum plurimis aliis, turn
vel eo verum dixerim, quod ex quo Plutarchi Moralia coepi stu-
diose conquirere et colligere undique, ut excusa typis publicarem
in manus litteratorum, tot mihi impedimento fuerunt, tot alia ex
aliis incommoda acciderunt ut saepe coeptum opus intermittere
coactus fuerim. Sed quoniam «labor omnia vincit improbus»,
en tandem absolutum opus. In quo tibi dedicando habeo, mi An-
tiquari, causas plurimas, vel mirse probitatis tuae, vel multae doc-
trines, vel humanitatis egregiae, vel tui erga me mutui amoris, vel
inprimis morum sanctissimorum, quibus ita abundas ut vel
major sis quam fore nos sanctissima Plutarchi praecepta jubent.
Quid igitur convenientius quam homini omnium moribus orna-
tissimo Iibros de moribus dedicare? Vidi ipse Mediolani hospes
tuus plenum te virtutum omnium, miratusque sum non te solum
sanctissimum, sed et adolescentem Antiquarium, nepotis tui ex
fratre filium, in quo tanta apparebat modestia, tantus amor erga
bonas litteras (erat enim jam et latine et graece doctus), ut futu-
rus mihi brevi videretur optimus pariter et doctissimus, tuique
simillimus. Quid? quod ministros ipsos tuos ac totam familiam
modestiae plenam ac sanctam, herique similem admirabar. Unde
verissimum illud quod dicitur adfirmaverim, qualescunque patres
familiarum, qualescunque heri, nobiles, principes, summique ci-
vitatis viri fuerint, talem familiam fore, taleis ministros, servos,
civitates ipsas, populosque futuros. Quam sententiam M. Tullius
in libris de Legibus eleganter, ut omnia, dicit his verbis : « Nee SEIZIEME SIECLE.
91
tantuni inali est peccare principes (quanquam est magnum per
seipsum malum), quantum illud quod permulti etiam imitatorcs
principum existunt. Nam licet videre, si velis replicare memo-
riam temporum, qualescunque summi civitatis viri fuerint, talem
civitatem fuisse. Quaecunque imitatio morum in principibus exti-
terit, eamdem in populo secuturam. » Idque haudpaulo est verius
quam quod Platoni nostro placet, qui musicorum cantibus ait
mutatis, mutari civitatum status. Ego autem, nobilium'vita victu-
que mutato, mores mutari civitatum puto. Quo pernieiosius de
republica merentur vitiosi principes, quod non solum vitia con-
cipiunt ipsi, sed ea infundunt in civitatem; neque solum obsunt
quod illi ipsi corrumpuntur, sed etiam quod corrumpunt, plus-
que exemplo quam peccato nocent. Quamobrem omneis homines,
qui aliis praesunt, quibusque λαοί τ' έπιτετράφαται χαΐ τόσσα μέμ,ηλε,
optimos esse velim, mi Antiquari, et tui simillimos : brevi certc
fieret ut cuncti mortales beatam vitam agerent; fugarentur e ter-
ris, summo omnium consensu, scelera et vitia omnia, et, ut ait
Ovidius, « fraudesque, dolique, Insidiaeque, et vis, et amor scele-
ratus habendi », atque horum in locum subirent virtutes sanctis-
simae, probitas et, ut idem ait, «verum, rectumquc fidesque ».
Sed perpauci sunt aetate nostra boni viri. Quo fit ut tanto magis
tecum esse, tecum vivere semper velim, quern virum optimum
integerrimumque cognovi et sermone quotidiano, qui vitam ho-
minis facile patefacit, nam quod a Solone dictum ferunt, οίος δ
ίίος, τοιούτος χαΐ δ λόγο;, χαΐ ο?ος δ λόγος, τοιαΰται χαΐ αί πράξεις, et re
ipsa.
Merito igitur Galeacius primo, deinde Lodovicus, illustrissimi
Mediolani duces, faciebant te plurimi; merito etiam in ista urbe
omnes uno ore efferunt te in coelum laudibus. Puderet me, optime
Antiquari, privatim ad te de te haec scribere; sed eae sunt epis-
tolae meae, quae in fronte librorum cura nostra excusorum prae-
ponuntur, ut, etsi ad privatum aliquem scribi videntur, publice
tamen scribantur legendae doctis omnibus, in quorum manus per-
venerint. Quare velim mihi ignoscas, Antiquari humanissime, si
hoc meo testimonio, quod scio esse verissimum, de sanctissimis
moribus tuis, de integerrima vita, de summa probitate, de summa
virtute tua, cupio Antiquarium meum cognosci non solum a 92
BIBLIOGRAPHIE HELLENIQUE.
studiosissimo quoque hujus aetatis, sed ct a posteris, quandiu
scripta haec nostra legentur, habebunturque in manibus litterato-
rum una cum Plutarchi Moralibus; praeterea Ian tain inter nos
amicitiam iniercedere, ut tribus aut quatuor paribus amicorum,
quae antiquitas celebrat, Antiquarii et Aldi mutua benevolentia
et summa amicitia, quartum quintumve par adjungatur. Libuit
hie subjungere hendecasyllabos, quos, cum veni ad te Mediola-
num, lusisti ex tempore, prae summo gaudio adventus nostri, ut
faciant et hi fidem mutui amoris nostri.
Aldus venit en, Aldus cccc veiiil!
nostrum sinciput, occiputquc nostrum,.
mcl, sal, lac quoque, corculumquc solus,
Graios altera, ct altera Latinos
qui apprendcudo manu rcduxit omncis
in Tcrum modo limitcm, supcrbos
victores superans Olympiorum.
Nunc, ο nunc juTcnes ubiquc in Urbe
flares spargite! Ycrc namquc primo
Aldus venit en, Aldus ecce rcnit!
Sed jam Indicem eorum quae hisce Plutarchi opusculis habentur
lege, ac vale. Venetiis, mense martio, M.I).IX.
ΙΕΡΩΝΥΜΟΥ ΑΛΕΑΝΔΡΟΥ TOY ΜΟΤΤΕΟΣ.
Εεΐνε, τί νυν νοέειν Πλούταρχον εοικε, καμόντων
ει τι εν ήλυσίω αισθάνεται τί» γένος,
ου πλείστην "λλ^ω χάριν οΐδέμεν; ος γε παλίμπουν
τοΰδ' ίεραϊς ζωην ώπασε ταΐς σελίσι,
ταΐς πριν άπολλυμενησιν υπό χρόνου, ώς συνέλεξας
Λητοΐ μειλιχίη Ίππολύτοιο μέλη ·
οΰ θεμιτόν νεκρούς αγνώμονας ήμεν, άπάσης
ρυθέντας χακίης σκηνεσιν όφλομένης.
ΔΗΜΗΤΡΙΟΣ ΔΟΥΚΑΣ Ο ΚΡΗΣ ΤΟΙΣ ΣΠΟΥΔΑΙΟΙΣ ΕΥ ΠΡΑΤΤΕΙΝ.
Αλδος, δ σωτηρ της έλληνίδος φωνής, μήτε πόνου μήτε δαπάνης
φειιάμενος, τον ψυχικόν τοϋτον πλοΰτον ήμϊν έδωρήσατο, τον Πλου- SEIZIEME SIECLE. 93
ταρχον δηλαδή. "Οσω δέ ή ψυχή τιμιωτέρα τοϋ σώματος και των
λοιπών απάντων, τοσούτω και τα της ψυχής των περί το σώμα" και
δ Πλούταρχος άρα παντός πανδήμου πλούτου πολλω τιμιώτερος, άτε
δή βρύων ψυχικών αγαθών. Τις γαρ, ε'ι μη παντελώς αναίσθητος, την
Πλουτάρχου ταύτην ήθικήν βίβλον διελθών, ούκ άν οΐός τε γένοιτο
δεισιδαΐ[Αθνίαν μέν και άθεότητα φεύγειν, εύσέβειαν δέ τηρεϊν, της δ'
άδολεσχίας άπέχεσθαι, πολλών κακών αιτίας ούσης; Προς δέ τούτοις
πώς (λεν φίλοις χρήσθζι δεϊ, πώς δέ έχθροϊς, και ύπ' αυτών ώφελεϊσθαι
πώς άν τις εχοι, περιττον εκάστου τών συγγραμμάτων την ώφελειαν
παρεμφαίνοντα διατρίβειν."Οστις ούν την βίβλον ύποδέδυκε ταύτην, τα
τοϋ βίου κύματα θαρσαλέως ποντοπορείτω. Κέκτηται γαρ εύσέβειαν
μέν προς θεούς, πίστιν δέ προς φίλους, περί δέ τον άλλον βίον εύψυ-
χίαν, φιλανθρωπίαν, έμπειρίαν, εΰτέλειαν, έγκράτειαν, όμιλίαν εΰάρ-
(Αοστον, άψευδές ήθος, εΰστάθειαν, εν βουλαΓς τάχος, καλλίστην έ"ν
ταΓς πράξεσι προαίρεσιν, εν τω καλώ τ6 τελεσιουργόν. Τοιαύτης [«ν
ούν ήξιώθητε δωρεάς, "λλδου χορηγοΰντος, ή(χών τε διορθούντων. Ύμέ-
τερον δ' άν εΐη τον ήμέτερον κάμχτον εΰγνομόνως άποδέξασθαι, μη δ'
έκφαυλίζειν, ει τι που γράμμα διεστραμμένον ή άλλο τι τοιούτον ημάς
παρέδρα[Λεν, ουκ δν έμποδών ούίέ τοίς μήπω φωνής γευσαμένοις ελλη-
νικής. Πολλοί μέν απείρως έχοντες τήςπερί το διορθοϋν φιλοπονίας ή,
βέλτιον ειπείν, ταλαιπωρίας, και τοϋ γνώθι σαυτον άμιημονοϋντες,
δλως τε σοφοί δοκεΐν έφιέμενοι, μεγάλη τή φωνή λαρυγγίζουσιν ·
« όξεια αντί βαρείας ετέθη ¦ παΓε, παϊε τον κατάρατον, διέφθαρται
γάρ ή βίβλος ην έκεΓνος έπετέτραπτο κατασκευάσαι τοΤς φιλολόγοις
ολοσχερή τε και άνενδεα. » Ή[/.είς δέ έπί τοις άντιγράφοις οΐς ενετύ-
χομεν ούτως ώρθογραφήσαμεν τουτουσί τους τύπους, ώστε και τον
Μώ[λον αΰτον ένταΰθα μηδέν άν εχειν τέλεον μωμήσασθαι, έκτος τών
μηδενός αξίων λόγου, εί τις μη φιλαπενθημόνως, άλλ' εΰκρινεΤ γνώμη
και σαφεΓ κρίνειν έθέλοι. Τά γεμήν άνηκεστως διεφθαρμένα, μηδέν
τολμήσαντες καινοτομεΓν ήμεΓς, καταλείπο·ιεν ύμΐν τοΓς σοφοΓς δεό-
μενα θεραπείας τυχεΓν. "Ερρωσθε. .14 AVRIL 1509
PLVTARCHI
OPVSCVLA. LXXXXII.
- Βιβλιογραφικό Λήμμα
- OPVSCVLA. LXXXXII.