427 Titre ΤΑΡΓΑ premiere partie. ΤΗΣ ΠΙΣΤΕΩΣ ΤΗΣ ΡΩΜΑΪΚΗΣ ΕΚΚΛΗΣΙΑΣ Εις την διαφένδευσιν τής ορθοδοξίας. Συνθεΐσα παρά του α'ιδεσίμου πατρός ΦΡΑΓΚΙΣΚΟΥ ΡΙΧΑΡΔΟΥ, του έκ τΐ;ς Ιησού εταιρίας θεολόγου. ΜΕΡΟΣ ΠΡΩΤΟΝ. ΕΝ ΤΟΙΣ ΠΑΡΙΣΙΟΙΣ. 'Εκ τών τύπων ΚΛΑΥΛΙΟΥ ΤΟΥ ΚΡΑΜΟΣΙΟΥ. έ'τει Κυρίου αχνή. In-4° de 8 ff. non chiffres et 412 pages. Vignette sur le titre. La destruction par les Grecs orthodoxes d'un grand nombre d'exemplaires de ce livre, l'annee meme ou il fut publie, nous en explique l'extreme rarete. Voici ce que raconte a ce suje^le patriarche. Dosithee (Περί τών έν Ίεροσολύμοις πατριαρχευσάντων, Livre XI, cha- pitre XI, paragraphe III, p. 1177) : 100 BIBLIOGRAPHIE HELLENIQUE
Έν itit δε χιλιοστή έξακοσιβατφ πεντηκοστό) όγδόω, ήλθεν εις τήν
Κωνσταντινούπολη /.αϊ απλώς ε!ς τήν άνατολικήν έκκλησίαν άπό τής
Φράντζας ή λεγομένη Τάργα' και λαβών θέλημα άπα τής βασιλείας δ
πατριάρχης ΠαρΟένιος δ τέταρτος, εγραψεν εις τήν ΙΙόλιν και εις τον
Γαλατάν, άλλα δή και εις Σμύρνην και εις πάσαν πόλιν και χώραν ορθο-
δόξων κατ' αύττίς. Και άγοράσαντες οί ορθόδοξοι τήν Τάργαν, κατέκαι;-
σαν πάμπολλα βιβλία αυτής έν τοις φόρο-.ς, και έγένετο τοϊς παπισταΐς
αισχύνη μεγάλη.
En tete de cette premiere partie du Bouclier de la Foi, on lit la
curieuse epitre dedicatoire suivante :
EXCELLENTISSIMO DOMINO D. IOANNI DE LA HAYE, DOMINO
DE VENTELAY, REGI CHRISTIANISSIMO LVDOVICO XIV
A CONSILIIS SECRETIS, EIVSDEMQUE AD OTTHOMANICVM
IMPERATOREM LEGATO DIGNISSIMO, NECNON ROMANiE
FIDEI IN ORIENTE ACERRIMO DEFENSORI.
Scutum fabricavimus, vir cxccllentissime : qu?rimus in Gra-
cia Achilleni, cui illud offeramus. Quis te vero melior in Gr?cia
vel Achilles vel dux alius inveniri potest? Quis inter Christi
regum regis milites Constantinopoli versantes fortior? Atque
adeo quis in universo Oriente, christianos inter heroas, pr?-
stantior ac virtutibus illustrior ? Tu enimvero Achillem forti-
tudine, Ulyssem prudentia, Nestor^m eloquenlia, consilio
Calchantem, Agamemnonem atque Menelaum sapientia vitneque
integritate vincis. Tu incredibili rerum turn divinarum, turn
humanarum scientia,tu insigni pietate, iustitia, comitate, c?te-
rarumque laude virtutum, omnes orientalis imperii incolas facile
antecellis. Nempe hae tu? pr.xclarre dotes cum generis tui nobi-
litate coniunct?, duos eminentissimos ac sapientissimos cardi-
nales, Richel?um atque Mazarinum, permoverunt, ut te in
Palladis ac Musarum sinu educatum, in Themidis aula diu
versatum et excultum, in prima summaque totius Gallia; curia
conscriptum regii consilii senatorem, e millcnis unum eligi
curarent, qui christianissimorum regum duorum, LudoviciXIII
et Ludovici XIV, personam ad otthomanicum imperatorem sus- ANNΙE 1658 101
tineres, qui initum ab regibus nostris cum turcicis imperatori-
bus fdus foveres, qui apud eos iura Gallorum, secundum avita
pacta, defenderes ; qui ecclesi christians romanque fidei
defensorem, atque orthodoxorum omnium patronum ageres, in
imperatoria urbe, in nationum omnium sede, in nobilissimo ac
celeberrimo mundi theatro, coram potentissimis opulentissi-
misque dominatoribus Orientis, Europ, Asi, Africa·, magna
ex parte domitoribus moderatoribusque.
Qubd amplissimum gravissimumque munus tibi commissum
iam ab annis octodecim et amplius, maxima omnium ordinum
approbatione laudeque gessisti. Profecto tam diuturnum lega-
tionis tu tempus apertissima certissimaque tui approbatio est,
locupletissimum sapienti tu, consilii, fidelitatis, integritatis,
moderationis, diligentia?, a'quitatis, virtutis denique omnis
testimonium, invictissimum argumentum rei semper abs te
bene gesta? atque ex christianissimi Regis voluntate. Clamant
anni octodecim quantum legatio tua et agendi ratio placeat in
omnibus, approbeturque utriusque Regis aulse atque proce-
ribus turn Gallicis, turn Turcicis. Quid? tot tantisque princi-
pibus utriusque partis, tamque inter se dissimilibus tandiu
placuisse, quantum tui prajconium est ? ^Estiment, si velint,
iusti rerum stimatores, prsertim ii quibus ingenium, mores,
instabilitas mutabilitasque tam orientalis quam occidentalis
aula? perspecta est. Ego quidem certe maximum censeo.
Idcirco legatio tua, vir sapientissime, tot annos est proro-
gate, quia semper grata fuit ; idcirco nullis temporum angustiis
circumscripta, quia est optima, regique tantopere probata est
ut ne ea morte tua finiretur, ipse iam providerit, cum decrevit
ut illustrissimus Filius tuus earn statim exciperet, cum tu illam
deponeres. Cum enim ipse vera tui sit imago, et tuarum nobilis
qudam propago virtutum : legatio illius tua semper censebi-
tur, nec morte finem accipiet, quia in eo semper vives.
Nee mirum ulli videri potest quod tua hc legatio tantopere
ab omnibus approbetur. Quis enim te vel ingeniosior ac mitior
inveniri potest in asperis ferisque animis demulcendis tractan- 102 BIBLIOGRAPHIE HELLENIQUE
disque ? vel prudentior in negotiis per difficillima perturbatis-
simaque ssepe tempora moderandis? vel fortior in christianis-
simi Regis honore vindicando? vel in Gallicorum Consulum
mercatorumque iure secundum conventa tuendo, dihgentior
et constantior? vel aequior in Gallorum aliorumque tuum ad
tribunal spe disceptantium, aut arbitrum te adoptantium,
controversiis diiudicandis? Quis te in audiendis adiuvandisque
calamitosis benignior ? Quis propugnandaο propagandque
religionis avit studiosior? Quis Locorum Sacrorum religio-
sior patronus? Quis Ierosolymitani templi, Dominicique
Sepulcri custodum, ab iniuriis et oppressione barbarorum,
defensor vindexque fidelior ? Quid dicam tuo rogatu et inter-
cession, nulliusque alterius quam tuis sumptibus, aperta
fuisse Latinorum templa, anno 1650, in urbe Galata, Constan-
tinopoli proxima ; quae, templa omnia levem ob causam Turcicus
Prorex claudi iusserat, sigilloque regio obsignari ? Quid labores
susceptos operamque navatam, quanta maxima navari ab
homine sapientissimo vigilantissimoque potuit, in causa conci-
liand Venetos inter Turcasque tam optatre pacis ? quamvis
non eo exitu quern esse oportuit. Sed cuius culpa, vel quorum?
Hoc unum affirmo quod certo scio, non tua. Quid enim ad
incendium belli iam plusquam decennalis restinguendum non
tentasti? Quem lapidem non movisti? Sed laudandis conatibus
obstitit ea vis cui licet quod libet.
Quid commιmorera, vit· humanissime, prolixam tuam in
omnes omnium gentium catholic»; fidei sectatores voluntatem,
opθre auxilioque dato non raro comprobatam ? Neque enim
benevolentiam, beneficentiamque tuam unius regni quan-
tumvis maximi finibus coerces, sed in omnia longe lateque
diffundis. Scis charitatis nullos esse fines : idcirco tuas quodvis
regnum angustum est. Tuum nationes omnes pectus amplec-
titur, divino simillimum : Gallos, Italos, Hispanos, Germanos,
Polonos, Thraces, Insularum zEgi maris incolas, Grcos,
Asianos, Syros, Armenos. Quinetiam alienos ab recta fide
cultuque romano schismaticos et haereticos quibus potes arti- ANNEE 1658 103
bus beneficiisque defnereris. Cui horum omnium aliquid abs
*fc postulanti negasti? Quoties iis indigentibus adiumentum
tulisti ? Quam multis miseris ope atque opibus tuis adfuisti?
Quam multos e periculis maximis quasi numen aliquod libe-
fasti? Quid referam eximium tuum in religiosos ordines atque
orthodoxre fidci prdicatores in Oriente versantes amorem et
studium? Ecquis eorum benevolentire tu signa non sensit?
Quis tu munera liberalitatis non percepit? Quis comitatem
tuam, cum te adiret, non perspexit? Quis opem ac tutelam
tuam, cum earn rogaret, non est expertus ?
Neque minimum apud te locum nacta est minima Societas
nostra, quam [a] christianissimo Rege commendatam fξdeξ tuae,
c'ientelreque commissam, singulari charitate semper com-
plexug es, quam donis srepe tuis cohonestati, quam gratia tua
Prajsidioque ubique texisti : Constantinopoli, Smyrn, Athenis,
™apoli Romanise, Naxii, Santerinii, Alepi, Damasci, Sidone,
Tripoli Syri. Cui prterea facultatem ante annos fere decern
lrnpetrasti ab imperatore Turcarum, imperatorio ipsius diplo-
mate syngraphaque firmatam, secure commeandi per turcicum
lniperium, habitandique quovis in loco ubi sunt ecclesi vel
c°nsules Gallorum. Quam multa alia Principis ipsius vel
"roregis solemnia diplomata et edicta nostris rebus domibus-
1ue tutandis necessaria nobis obtinuisti ? Quam multas litteras
uostri defendendi commendandive gratia ad magnates diversos
JPse scripsisti ? Infinitus sim cunctis sigillatim recensendis.
Denique, ut parvis reliqua complectar, quam multa prclara
et omnium sermone prredicanda, per annos decern ac octo, in
tua legatione pro re christiana fecisti ? innumerabilia. Quam
multa modo tacenda ? certe non pauciora. Neque enim omnia
Vls dici, neque vero expedit omnia dicere ; sed veniet dies, cum
ea ad tuum decus immortale, ab iusto orbis iudice, populis
°mnibus patefient.
Non est pluribus opus, vir illustrissime, ut qualem initio
"οuoerebamus Achillem, id est egregium in christiana militia
Propugnatorem et orthodoxe fidei propugnatorem inclytum, 104 BIBLIOGRAPHIE HELLΙNIQUE
talem esse te orbis terrarum intelligat. Patere igitur ut tibi,
tanquam meritissimo rei christian» defensor! ac fidei roman
patrono, meum ego Roman Fidei Scutum supplex offeram et
consecrem. Id quod ego quidem facio, non ut illo te tuearis, cum
omnibus et a natura et a gratia et a doctrina sis armis instruc-
tus : sed ut ipsum tuo se nomine tueatur, dum alios tuebitur ;
nec offendatur a quoquam, dum omnibus cupit esse defensioni.
Non latet Excellentiam tuam plurimas catholicorum copias
per turcicum imperium inter infensissimos fidei orthodox
hostcs esse disseminates ; qui tua fulti autoritate, tuoque
exemplo animati, omnipotenti Deo merent romano ritu. Neque
eos clypeo indigere negabis, qui crebras illorum cum adver-
sariis, prsertim schismaticis, concertationes de fide non igno-
ras. Ea re Clypeum hunc qua potui arte conflavi, quo contra
Grcorum, a quibus frequentius lacessantur, tela omnia impe-
tusque munirentur. Queni eiusmodi esse confido ut quisquis eo
deinceps uti voluerit, is e conflictu non modo invictus, sed
etiam victor faventibus superis sit discessurus.
Finxit Homerus1 Vulcanum Achilli scutum ex re auroque
fabricasse optimum atque pulcherrimum, in quo egregia arte
claverat prclarissimas quasque rerum turn clestium, tum
terrestrium formas. Quem poetam imitatus deinde Maro noster 2
finxit similiter Vulcanum eundem JEne procudisse clypeum
alterum non minus elegantem, in quo histori roman tune
adhuc futur seriem totam, sculptis ad vivum imaginibus
expressam, admirabiliter descripserat.
Quod illi fabulati sunt, id nos vere prstitimus. Clypeum
construximus, exhibemusque catholicis militibus mira rerum
varietate refertum, superarum, mediarum, inferarum : omnia
ecclesi roman dogmata continentem, qu a Grcis vulgo in
controversiam voeantur. Faxit modo Deus Optimus Maximus
ut quo eum animo ac fine excudimus edidimusque in lucem,
eodem accipiatur, ut profligato mendacio detur veritati locus;
1. II. 18.
2. JEn. 8. ANNEE 1658 105
et, hacresibus tandem expugnatis obtritisque erroribus, trium-
phet divina fides, sine qua impossibile est Deo placere.
Tu vero, vir prrestantissime, nostrum hoc opus, qualecunque
sit, qua voluntate Excellenti? tu? oflertur, eadem, qurcso,
aspice et accipe tuam in clientelam. Tuo illud calculo approba ;
autoritate, qua nos resque nostras soles, firma et defende. Esto
mei'clypeus clypei. Quod si quid in eo incultum videatur
summ? eruditioni tune, id enimvero tribue tenuitati ingenii
mei, ac dissimula. Si quid autem sit quod acutissimo ac nobi-
lissimo tuo arrideat, id omne uni supremo numini adscribe, a
quo descendit omne donum perfcctum, cuius unius opitulante
gratia et susceptum opus et ad exitum usque perductum est.
Gui sicut ?ternam gloriam atque honorera omnibus animi
votis exopto, ita tibi comprecor in ipsius beato sempiternoque
regno immortalem. Fave igitur et vale, dum toto pectoris
afiectu esse ac dici cupio, Excellenti? tu? humillimus et
obsequentissimus servus
Fhanciscus Richardus, e Societate Iesu.
Cette epitre est suivie d'une preface au lecteur, datee de Paris,
le 11 janvier 1658.
Titre ΤΑΡΓΑ
secon/e plrtie. ΤΗΣ ΠΙΣΤΕΩΣ
ΤΗΣ ΡΩΜΑΪΚΗΣ
ΕΚΚΛΗΣΙΑΣ
ΕΙΣ ΤΗΝ
ΔΙΑΦΕΝΔΕΤΣΙΝ ΤΗΣ ΟΡΘΟΔΟΞΙΑΣ,
ΣυνΟεϊσα -αρά tsj αίΐεσίμιυ -ατρος Φραγκίσκου (sic)
Ριχάροου τοϋ έκ --fe Ιησίΰ εταιρίας θεολόγου.
ΜΕΡΟΣ ΔΕΥΤΕΡΟΝ.
ΕΝ ΤΟΙΣ ΠΛΡΙΣΙΟΙΣ,
ΕΚ ΤΩΝ ΤΥΠΩΝ ΕΛΜΟΝΔΟΥ ΤΟΥ ΜΑΡΤΙΝΟΥ.
έ'τει Κυρίου αχνή.
Ιη-4° de 4 ff. non chiffres, 345 pages chiffrees, 1 page non chiffree (contenant le permis d'imprimer du Provincial de la Compagnie de Jesus, date de Paris le 2 janvier 1658, et signe Ludovicus Cellotius) et 1 f. entierement blanc. Sur le titre, les armes d'Alexandre VII. En tete de cette seconde partie du Bouclier de la Foi se trouve une epitre dedicatoire en latin au pape Alexandre VII. Bibliotheque nationale de Paris : D 20. Bibliotheque de l'Ecole des langues orientales : R. II. 15.,
