H ΚΑΙΝΗ ΔΙΑΘΗΚΗ ΤΟΥ ΚΥΡΙΟΥ ΗΜΩΝ ΙΗΣΟΥ Χρίστου, ΔΙΓΛΩΤΤΟΣ

  1. (04) BIBLIOGRAPHIE HELLENIQUE XVII TOME PREMIER
  2. 267 H ΚΑΙΝΗ ΔΙΑΘΗΚΗ ΤΟΥ ΚΥΡΙΟΥ ΗΜΩΝ ΙΗΣΟΥ Χρίστου, ΔΙΓΛΩΤΤΟΣ Εν ή άντιπροσώπως τό τε θείον πρωτότυπον και ή άπαραλλάκτως έξ εκείνου εις άπλήν διάλεκτο ν, δια τοϋ μακαρίτου κυρίου ΜΑΞΙΜΟΥ του Καλλιουπολίτου γενομένη μετάφρασις άμα έτυπώθησαν. Έτει ΧΠΗΔΔΔΙΙΙΙ In-4° en deux parties, ordinairement reliees en deux volumes. La premiere partie comprend 12 feuillets non chiffres et 452 feuillets chiffres; la seconde se compose de 314 feuillets chiffres et 2 feuillets non chiffres. Ancre aldine sur le titre. Rare. Un exemplaire est cote 60 fr. dans le Troisieme catalogue de livres rares (en grec) publie par Paul Lambros (Athenes, 1869, in-8°), p. 9, n° 10. Dans certains exemplaires, notamment celui de notre Bibliotheque nationale (cote : A 482, Inventaire A 2555), on trouve, au dessus de la date du titre et imprime a l'encre grasse, le mot GENEVTE. C'est, en effet, a Geneve, chez Pierre Aubert, que fut imprime ce nouveau Testament. Voir plus loin la notice que nous lui avons consacree. On trouve en tete du volume les pieces liminaires ci-apres : ΜΑΞΙΜΟΣ ΕΛΑΧΙΣΤΟΣ EN ΙΕΡΟΜΟΝΑΧΟΙΣ ΚΑΛΛΙΟΥΠΟΛΙΤΗΣ ΤΟΙΣ ΕΝΤΕΥΞΟΜΕΝΟΙΣ EN ΚΥΡΙΩ ΧΑΙΡΕΙΝ. 'Επειδή ό άνθρωπος δεν ημπορεί να είναι εϋάρεστος τω θεω χωρ'ις άρετήν, και αί άρεται δέν άποκτίζονται χωρ'ις χψ διδασκαλίαν τής θείας γραφές' διατ'ι αν ίσως (κατά τον μέγαν Βασιλειον) και κάθε πράγμα όπου δέν είναι έκ πίστεως είναι αμαρτία, καθώς λέγει ο απόστολος' ή δέ πίστις έξ ακοής, ή δέ ακοή δια ρήματος θεοΰ' κάθε πράγμα λοιπόν όπου είναι έξω τής θείας γραφής, ούκ έκ πίστεως ον, αμαρτία εστί' δια τοϋτο 364 BIBLIOGRAPHIE HELLENIQUE αναγκαία είναι απλώς και ωφέλιμος ή 6βόπν«υ»τος γραφή εις τήν άνθρω- πίνην φύσιν' και τοΰτο ήμποροϋμεν να το μάθωμεν πολλά φανερά και από" άλλους, μάλιστα δέ και άπό τους θεολόγους τής εκκλησίας μας" και πρώτον άπό τον θεΤον Χρυσόστομον, ό όποιος έξεπίτηδες δια τήν άφορμήν έτούτην λέγει' πνευματικός λεψ.ών και παράδεισος τρυφής ή τών θείων γραφών άνάγνωσις, παράδεισος τρυφής εκείνου του παραδείσου βελτίων, τοΰτον τον παράδεισον ουκ έν τ?) γή, αλλ' έν ταΤς τών πιστών ψυχαΤς έφύτευσεν ό θεός. Και ό μέγας 'Αθανάσιος έναντιούμενος εκείνους όπου" λέγουν πρέπει να πιστεύη πάσα ένας και να μήν έξετάζη, λέγει" άλόγως πιστεύσω και να μήν εξετάσω τί δυνατόν ή συμφέρον ή πρέπον ή θεώ φίλον ή τή φύσει κατάλληλον ή τω μυστηρίω άρμόδιον, ή τής ευσέβειας άξιον, και τί κέρδος έ'ξω ή τίς ή ονησις τή διάνοια τή μηδέν τούτων λογιζόμενη ; Και πάλιν αμελήσω γραφών; πόθεν ή γνώσις; καταλείψω γνώσιν, πόθεν ή πίστις ; ό άγιος Παύλος βοά πώς πιστεύσωσιν, εάν μή άκούσωσιν" ώστε ή πίστις εξ ακοής, ή δε ακοή δια ρήματος θεού. Εκείνος λοιπόν όπου εμποδίζει τον λόγον, φράττει τήν άκοήν, φράττοντας τήν άκοήν έβγαίνει τήν πίστιν' έβγάλλοντας τήν πίστιν, πώς θέλουσιν έπικαλεσθή ε'ις τον όποιον δέν έπίστευσαν ; και πώς πιστεύσουσιν εκείνον όπου δέν ήκουσαν, ή πώς άκούσωσι χωρίς κηρύττοντος; Άλλα τί λέγω έγώ Βασί- λειον και Χρυσόστομον και Άθανάσιον, όπου αυτός ό θεός μέ το ί'διόν το·υ στόμα ορίζει εις το Δευτερονόμιον' έμβαλεΐτε τα ρήματα ταύτα εις τήν καρδίαν υμών και εις τήν ψυχήν υμών' και έφάψετε αυτά εις σημεΐον έπ'ι της χειρός υμών, και έ'σται ασάλευτα προ οφθαλμών υμών. Διδάξετε τά τέκνα υμών λαλειν αυτά καθήμενους έν οίκω και πορευομενους έν όδω, και κοιταζομένους και διανισταμένους. Κα; πάλιν καί μοι ένετείλατο κύριος έν τω καιρώ έκείνω διδάξαι δικαιώματα υμάς. Κα; εις τον Νεεμίαν, και ήνεγκεν "Εσδρας ό ιερεύς τον νόμον, ον ένετείλατο κύριος τω 'Ισραήλ ενώπιον τής εκκλησίας, από ανδρός 'έως γυναικός, και πας ό συνιών άκούειν. Και ό άγιος Παύλος γράφοντας εις τήν προς Τιμόθεον ά, κεφ. δ', ιγ', λέγει' πρόσεχε τή αναγνώσει, τή παρακλήσει, τή διδασκαλία' και είς τήν ,3' προς Τιμόθεον, κεφ. γ', ιδ', ιέ, ις·', ιζ'- συ δέ μένε έν οΤς έμαθες και έπιστώΟης, ειδώς παρά τίνος έμαθες ANNEE 1638 365 καΊ δτι από βρέφους τα ίερά γράμματα οίδας. Πάσα γραφή θεόπνευστος και ωφέλιμος προς διδασκαλίαν, προς έλεγχον, προς διάρθωσιν, προς παιδείαν τήν έν δικαιοσύνη ίνα άρτιος ^ 6 τοϋ θεού άνθρωπος προς παν έ'ργον αγαθόν έςηρτισμένος" και εις τήν πρώτην προς Θεσσαλονικείς,' κεφαλαίω έ, κζ', λέγει' ορκίζω ΰμας τον κύριον άναγνωσθήναι τήν έπιστολήν πασι τοις άγίοις άδελφοΐς. Και δια να εϊπουμεν απλώς δια ποίαν άφορμήν έπεμψαν οί απόστολοι τές επιστολές εις τους επισκόπους και εις τές εκκλησίες και εις όλους τους χριστιανούς και εγράφησαν τα βιβλία τής άγιας γριχγΙΊς δια τοΰ αγίου πνεύματος παρά δια νά γινώ- σκουνται ; Και τοϋτο φανερά μας το διδάσκει ή κεφαλή τής εκκλησίας μας ό κύριος ημών Ίησοϋς Χρίστος εις το θείον και ιερόν εύαγγέλιον προστάζοντας' ερευνάτε τάς γραφάς, ότι έν αΰταϊς εύρήσετε ζωήν τήν αίώνιον. Εις τήν οποίαν γραφήν έκαμνε χρεία να παρακινούν προθύμως οί ποιμένες τον λαον, και να τους διδάσκουσι μέ λόγον και μέ έργον, και κάθε ένας άπο τον λαον να διδάσκη τά θεϊα λόγια τους εδικούς του. 'Λμή επειδή εις τάς πονηράς ταύτας ημέρας (να όμολογήσωμεν έμπρο- σθεν τοϋ θεού τήν άμαρτίαν μας και τήν αθλιότητα μας) εϋρισκόμεσθαν έ'τζι ταλαιπωρημένοι, ώστε όπου οί περισσότεροι άπο τους λαϊκούς και άπο τους εκκλησιαστικούς, ή δέν ημπορούν ή δέν θέλουσι να αναπληρώ- σουν τοϋτο το θείον έργον εις το να διδάσκουν αΰτο'ι και νά κηρύσσουν τον λόγον τής αληθείας. ΙΙρέπει γοΰν νά έρχωμεθα όλοι ώς πρόβατα λογικά νά άκούωμεν τήν φωνήν τοϋ άρχιποιμένος ημών Χριστού, όπου διδάσκει διά μέσου τής θείας γραφής όλους μας μικρούς τε και μεγάλους, και νά άκολουθοΰμεν αΰτώ εις τούτον τον τόπον τον χλοερον, εις αυτά τά ύδατα τής αναπαύσεως" νά άπολαύωμεν πάντοτε τήν-πνευματικήν καΊ άθάνατον τροφήν και νά έχωμεν εις τήν καρδίαν μας τήν βρ'ύσιν τοΰ ζωντανού νεροΰ τοϋ γλυκύτατου και καθαρού, όπου δροσίζει και παρηγο- ρεί όλα τά αισθητήρια τής ψυχής και μας διαφυλάττει εϊς ζωήν αίώνιον, και αναβλύζει γ^ρίΐΊ παντοτινήν. ΚαΊ άμποτε νά μήν γένοι εις το γένος μας τινάς όμοιος των αιρετικών, οί όποιοι έ'στοντας νά είναι αΰτοκατά- κριτοι δέν θέλουσι το φώς διά νά μήν έλεγχθοϋσι τά έργα τους και ή κακοδοξία τους. Οϊ όποιοι θέλοντες νά είναι κριτα'ι μόνοι τών σφαλμά- 366 BIBLIOGRAPHIE HELLENIQUE των των εδικών τους κα'ι να μήν κρίνωνται ουδέ άπό τους ά'λλους ανθρώ- πους, ο'ύτε άπ' αυτόν τον θεον, έμποοίζουσι, καθώς λέγει 6 μέγας Αθανάσιος, τήν άνάγνωσιν των θειων γραφών' άφορμήν πώς δέν απο- τολμοΰσιν ωσάν άπρόσιτον τήν θείαν γραφήν, λέγοντες 'ότι άρκεΐ μόνον ή πίστις εις κάθε ενα. Και ή έρευνα τών θείων γραφών κάμνει μάλλον άσάφειαν' άμή ή αλήθεια οΰ'τως έχει, Οτι θέλοντες να φΰγουσι τον έ'λεγχον τής κακοδοξίας τους και τήν κατάκρισιν κατακρίνονται μοναχοί τους, δείχνοντες το ί'διόν τους δόγμα πώς είναι άσύστατον, και κωλΰοντες εκείνο όπου ό θεός προστάζει κα'ι όλοι ο! ά'γιοι πατέρες συστήνουσι, φανερον εΐναι πώς έναντιοΰνται τον θεον κα'ι τους αγίους. Ποίαν λοιπόν άπολο- γίαν θέλουσι δώσει εκείνοι όπου εμποδίζουν τήν άνάγνωσιν τής ιεράς γραφής ; Τα άΤ,λα γένη έ'χοντες και σοφίαν έ'χουσιν έξηγημένην κα'ι τήν θείαν γραφήν εις τές εδικές τους γλώσσες είς άπλήν φράσιν. Και οί εδικοί μας όπου ϊχασαν τήν σοφίαν από τον βάρβαρον ζυγον και έ'πρεπε να πάθουν κα'ι να κάμουν πολλά να ανακαλέσουν τήν σοφίαν δια τήν ώφέλειαν του κοινού, αυτοί τήν διώκουσι. Κα'ι αν είναι κα'ι κανένας σοφός, είναι παρερριμμένος και καταφρονεμένος εις κάμίαν γωνίαν άπ' εκεί- νους όπου μέ το όνομα τής φιλοσοφίας έτιμήθησαν. Κα'ι ό ιερεύς έ'γινεν ωσάν τό κοινόν φιλοσόφων ά'χρι ζώνης κα'ι ουδέ καν ψιλά τα ονόματα τών ιερών βίβλων ήξευρει' μόνον ένα σκοπόν έχει πώς να συνάξη χρήματα να τα μεταχειρισθή εις τές ηδονές του , τή γαστρ'ι κα'ι τοις αίσχίστοις τήν εϋδαιμονίαν μετρών" τό γάλα κα'ι τό τυρ'ι έσθίουσι και τό παχύ σφάζουσι, και τό κοινόν τής εκκλησίας παραβλέπουσιν όπου πλανάται άπο τα 2ρη κα'ι τους κρημνούς, και 'όλος ό ιερεύς έξέκλινεν, Ολοι ήχρειώθησαν* ουκ Ι'στιν εως Ινός- άλλα δια τοϋτα 'όλα αΰτο'ι θέλουσι δώσει λόγον τω έφόρω θεώ είς τήν ήμέραν τής κρίσεως* διατ'ι τό αίμα τής εκκλησίας θέλει ζητηθή άπό τά χέρια τους. 'Εγώ δέ βλέπων τήν τόσην δυστυχίαν και τήν φθοράν τοϋ ελληνικού, ίποΰ" έχάθη τό σπίτι τής φιλοσοφίας άπό τήν 'Ελλάδα, κα'ι παρακινού- μενος παρά τοϋ κυρίου μου άδελφοϋ Μιχαήλου, κα'ι συμπάσχοντας μέ το κοινόν τής εκκλησίας κα'ι άκοΰοντας καθ' έκάστην τά κλάματα τών νηπίων τέκνων τής εκκλησίας τοϋ Οεοϋ όπου έπεινοϋσαν κα'ι έζητοϋσαν ANNEE 1638 367 άρτον, και κάνεις δέν είναι (καθώς λέγει ό προφήτης) όπου να τους δώση, και έγνωρίζοντας πώς είμαι χρεώστης εις 'όλους τους αδελφούς και περισσοτερον εις τους ασθενείς και αμαθείς, oi όποιοι δέν δύνονται να γρικήσουν την θείαν γραφήν, ούτε καθ' εαυτούς άναγινώσκοντες, ούτε ακούοντες εις την έκκλησίαν" κα'ι το κοινόν τής εκκλησίας πάγει ολίγον κατ' ολίγον φθειρόμενον' κα'ι δέν πάσχει τόσον άπό την τυραννίδα όσον πάσχει άπό τους αχρείους ποιμένας, έπεχειρίστηκα να μεταγλωτ- τίσω εις την κοινήν διάλεκτον το θείον και ιερόν Εύαγγέλιον, τάς Πράξεις των αποστόλων, τάς Έπίστολάς τοΰ αγίου Παύλου και των λοιπών αποστόλων, και τήν Άποκάλυψιν. ΔιατΊ το άναγινώσκειν κα'ι μή γινώ- σκειν, καταγινώσκειν εστί. Κα'ι ό άγιος Παύλος, εις τήν πρώτην προς Κορινθίους, κεφ. ιδ', έξεπίτηδες κάμνει μεγάλον λόγον δια τήν ύπόθεσιν έτούτην, εις τήν οποίαν δείχνει φανερά ότι το να κάμη τινάς λόγους άπο τήν θείαν γραφήν εις τήν έκκλησίαν, προβάλλοντας προφητείαν ή ά'λλα ιερά κα'ι θεόπνευστα λόγια μέ γλώσσαν όπου δέν γρικά ό ιδιώτης είναι ανωφελής κα'ι ά'καρπος' καθώς κα'ι εις τον πόλεμον έάν ή σάλπιγξ σαλπίση φωνήν ά'δηλον, ποίος θέλει έτοιμασθή" εις τον πόλεμον ; 2τζι και εκείνος όπου λαλεί μέ ξένην ή ά'γνωστον γλώσσαν εις τόν λαόν, εις αέρα λαλεί" διατ'ι κα'ι εκείνος όπου ακούει και δέν γρικά τήν διάλεκτον τής γλώττης του λέγοντος είναι ωσάν βάρβαρος εις τόν λέγοντα" κα'ι εκείνος όπου λέγει είναι βάρβαρος εις τόν άκούοντα. Κα'ι τούτο είναι κατάρα του θεού εις τόν λαόν, 'όταν ό θεός λαλί) μέ ξένες γλώσσες κα'ι χείλεσιν έτέροις ε'ις αυτούς. Και, δια να εΐπούμεν μέ ολίγα λόγια, καλ- λιώτερον είναι να προφέρη τινάς πέντε λόγια κα'ι να είναι γνώριμα εις τους Ίδιώτας παρά μυρίους λόγους μέ ξένην γλώτταν' διατ'ι ό σκοπός όλος έκεινών οπού άναγινώσκουνται εις τήν έκκλησίαν είναι διά ο'ικοδο- μήν" και ή οικοδομή είναι διά τής γνώσεως έκεινών οπού λέγονται. Διατί πώς θέλει πιστεύση τινάς ή νά ΰπακούση εκείνα όπου λέγονται, έάν δέν γρικά; Διά τούτο κα'ι ό θεός, όταν έ'δωκε τον νόμον τόν 'Ισραήλ, εις τήν αυτών γλώτταν τήν άπλήν τόν έ'δωκε. Και ό Μωϋσής εις τήν αυτήν γλώτταν, κα'ι οί προφή"ται ομοίως διά πνεύματος αγίου έ'γραψαν τα βιβλία τής παλαιάς Διαθήκης" και ό θεός έπρόσταξεν άπό όλους μικρούς 368 BIBLIOGRAPHIE HELLENIQUE και μεγάλους να άναγινώσκουνται τα βιβλία" ομοίως και 'όταν εδωκεν δ θεός τήν νέαν Διαθήκην, επειδή διά τήν βασιλείαν τοΰ 'Αλεξάνδρου ή γλώσσα ή ελληνική διεσπάρη και έ'γινε κοινή εις πολύ μέρος τής γής, δια τοΰτο έχρειάσθη έτούτην τήν έλληνικήν και εις τα Ευαγγέλια, και εις τάς Πράξεις και εις τάς Έπιστολάς τάς οποίας έ'πεμψαν εις το ονομ.α τοΰ θεοΰ οι απόστολοι όχι μόνον εις τους διδασκάλους, άλλα και εις 'όλους τους χριστιανούς όπου εΐναι εις τάς εκκλησίας. Και διά τούτην τήν ά'ιτίαν έ'δωκεν ό θεός το χάρισμα των γλωσσών τους αποστόλους εις τήν κάθοδον του αγίου πνεύματος, διά νά γρικά καθένας εις τήν 'ιδίαν του γλώσσαν εις' τήν οποίαν έγεννήθη τά μεγαλεία τοΰ θεοΰ. Και ύστερον πάλιν διά μ.έσου τοΰ αγίου πνεύματος έπαρακίνησεν ό θεός άνδρας ευσεβείς διά νά ερμηνεύσουν τήν Οείαν γραφήν εις όλες τές γλώσσες τοΰ κόσμου, καθώς μας το φανερόνει ό 'ιερός Χρυσόστομος εις τήν Έξήγησιν τοΰ κατά Ιωάννην ευαγγελίου, λέγοντας- και Σύροι και Αιγύπτιοι κα'ι ΊνδοΊ και Πέρσαι και Αιθίοπες και μύρια έτερα έθνη μετέφρασαν έτοΰτα .ε'ις τήν ιδίαν τους γλώτταν, κα'ι τέτοιας λογής έμ.αθαν άνθρωποι βάρβαροι νά φιλοσοφοΰσι. Τά όμοια κα'ι ό Θεοδώ- ρητος λέγει εις τόν έ λόγον τον θεραπευτικόν, όχι μόνον διά τά βιβλία τής νέας, αλλά κα'ι διά τά βιβλία τής παλαιάς Διαθήκης, λέγοντας έ'τζι' έμεΐς δείχνομεν φανερά το κράτος τών αποστολικών δογμάτων, διατ'ι όλη ή υφήλιος είναι γεμάτη άπό τούτους τους λόγους. Κα'ι ή εβραϊκή φωνή οχι μόνον μετεφράσθη εις τήν έλληνικήν, άλλα κα'ι εις τήν ρωμαϊκήν, ήγουν τήν λατινικήν, κα'ι εις τήν γλώτταν τών Αιγυπτίων κα'ι Περσών κα'ι 'Ινδών κα'ι 'Αρμενίων κα'ι Σκυθών κα'ι Σαυροματών- κα'ι, διά νά είποΰμεν συντόμως, εις όλας τάς γλώσσας, ταΐς όποίαις χρώνται όλα τά έ'θνη. Κα'ι, διάνα μήν μακρύνω τήν έπιστολήν λέγοντας διά πολλούς έρμηνευτάς κα'ι ερμηνείες, ό άγιος 'Ιερώνυμος, διά νά είναι Ιλλυριός, μεθηρμήνευσε τήν θείαν γραφήν εις τήν έδικήν του γλώσσαν τήν Ίλλυρικήν, διά νά γρικοΰσιν οι συμπατριώται του τά μεγαλεία τοΰ θεοΰ. Κα'ι ό άγιος Χρυσόστομος ομοίως τους Ψαλμούς κα'ι τήν νέαν Διαθήκην μεθηρμήνευσεν εις τήν γλώσσαν τών 'Αρμενίων και τοΰτο είναι σημειώσεως άξιον περ'ι τής παλαιάς Διαθήκης, ότι ό ANNEE 1638 369 λαός τοΰ θεοΰ τήν άνάγνωσεν εις τήν Ιβραϊκήν γλώσσαν, εις τήν οποίαν εδόθη όσον καιρόν ήτον γνώριμη. Άλλα, δια τήν σκλαβίαν τής Βαβυλώνος και δια τας άλλας θλίψεις έκεινών όπου έκατατυραννοΰσαν, έδαρβαρώθη και διεσπάρη ά λαός, κα'ι πλέον δεν έγρικοΰσαν τήν ιδίαν τους γλώσσαν, άλλα τίνες έλαλοΰσαν έλληνικώς, άλλοι χαλδαϊκώς, κα'ι άλλοι άλλας κατά .τους τόπους. Τότε μετέφρασαν τήν Ιβραϊκήν εις τήν έλληνικήν και χαλδαϊκήν κα'ι εις αλλάς διαφόρους γλώσσας. Και, -καθώς εκείνος ωσάν έδαρβαρώθη ή γλώσσα, μεθηρμήνευσαν εις τήν έδικήν τους, έ'τζι άπο τους εδικούς μας κάποιοι μεθηρμήνευσαν άπό τήν έλληνικήν εις τήν κοινήν τους βίους κα'ι τας ιστορίας κ.α'ι τάς ομιλίας τών αγίων όπου ήταν άνθρωποι, και το νόμιμον κα'ι ά'λλα τινά' τούτοις άκολουθοΰντες κα'ι έμεΐς, έπεχειρήσαμεν να μεταγλωττίσωμεν τήν νέαν Διαθήκην, εις τήν οποίαν είναι ό βίος τοΰ Χρίστου κα'ι αί όμιλίαι του κα'ι δ νόμος τής πίστεως' διατ'ι άπρεπον πράγμα είναι οι βίοι κα'ι αί όμιλίαι τών αγίων να είναι ¦Λολλά φανερές, όπου ήταν ά'νθρωποι, και το τοΰ Χρίστου θεανθρώπου θείον Εύαγγέλιον, όπου είναι άναγκαιότατον ε'ις κάθε χριστιανον, να είνα! κεκαλυμμένον. Κα'ι ήξεύρομεν καλά πώς έτοΰτο το πράγμα υπερβαίνει τήν ήμετέραν δύναμιν νά το τελεκόσωμεν καθώς πρέπει' άλλα βλέποντες τήν πτωχείαν τοΰ γένους μας κα'ι όπου κανένας δέν φροντίζει, έκάμαμεν έκεΐνο όπου ήμπορέσαμεν, διατ'ι το κατά δύναμιν κα'ι θεώ φίλον. Και αν είναι τίποτες καλόν, είναι όλον τής χάριτος τοΰ θεοΰ" ε! δέ κα'ι είναι σφάλμα, τοΰτο όλον είναι έδικόν μου. Και ε'ις τοΰτο το έ'ργον έ'χομεν μάρτυρα τον θεόν, ότι ουδέ έπροσθέσαμεν, ουδέ έβγάλαμεν' άλλα μετά καθαρού συνειδότος και κατά τήν δύναμίν μας έξηγήσαμεν τον νουν τής θείας γραφής εις τήν έδικήν μας γλώτταν' και, δια να ήξεύρη κα'ι νά έγνωρίζη καθένας πώς έμεΐς έμπιστεμένα ύπηρετήσαμεν εις τοΰτο, προσεθήκαμεν το κείμενον και τήν έρμηνείαν όμοΰ. Κα'ι διατ'ι (καθώς λέγει ό θεΐος Βασίλειος) κάποια λόγια τής θείας γραφής όπου φαίνονται εις κάποιους τόπους να είναι αμφίβολα εις κάποιον τρόπον άπο άλλους τόπους φανερούς σαφηνίΓονται, έμεΐς έσημ=.ιώσαμεν εις το περιθώρι τους παραλλήλους τόπους, δια να συγκρίνη πάσα ε'νας τα δύσκολα. Κα'ι συγ- κρίνοντας έχει τον θεον ίρμψέα. τών ίαυτοΰ λόγων. Κα'ι δια να εΰρίσκη MBUOGRAI'HIK HKI.I.KMgn J — 24 370 BIBLIOGRAPHIE HELLENIQUE πάσα ένας ε'ύκολα έκεϊνο όπου άναγινώσκεται καθ Ικάστην εις τήν έκκλησίαν, έκάμαμεν πίνακα εις τον όποιον έσημειώσαμεν τα έκ τη"ς νέας Διαθήκης καθ ' έκάστην αναγνώσματα κατά τήν συνήθειαν και τάξιν όπου έχομεν. Και δια να γένη .έτοΰτο το θεάρεστον έργον κοινόν και ωφέλιμον εις το δυστυχές γένος των 'Ελλήνων, πέφτω εις τά ποδάρια των έκλαμπρο- τάτων και ευσεβέστατων μου κυρίων των αρχόντων τί)ς θεοφρουρήτου και ισχυρότατης αριστοκρατίας τϊ)ς Βελγικές, και δια τους ο'ικτιρμους του θεοϋ, δέομαι και άντιβολώ να μέ κάμουν έτουτην τήν εύεργεσίαν δια να τυπωθή το παρόν βιβλίον ε'ις δόξαν θεοϋ και ο'ικοδομήν τής εκκλησίας. Κα'ι τοΰτο θέλει εισται εις το ήμέτερον γένος μνημόσυνον α'ιώνιον τ^ς αυτών καλοκαγαθίας τε κα'ι εΰνοίας τήν οποίαν μας έδειξε και ό έκλαμ- πρότατος αυτών πρέσβυς κύριος κύριος Κορνήλιος "Αγάς, εις τον όποιον θαρρήσαντες έπεχειρήσαμεν τό παρόν. Κα'ι δια τούτην τήν εύεργεσίαν ήμεϊς δεν έχομεν να πληρώσωμεν χάριν, άλλα τήν πληρωμήν θέλουσι τήν έ'χει παρά τοΰ μισθαποδότου θεού, ό όποιος μέλλει να πλήρωση μέ τόκον (εκείνους όπου τον δανείσουν έδώ άργύριον) εις τήν δευτέραν παρουσίαν. Και έμεΐς θέλομεν τον παρακαλεί να τους διαφυλάττη έρρω- μένους κα'ι υγιείς, και τήν αρχήν αυτών άπήμονα κα'ι αύξουμένην ά'χρι συντέλειας αιώνος. ΚΤΡΙΛΛΟΣ ΟΙΚΟΥΜΕΝΙΚΟΣ ΠΑΤΡΙΑΡΧΗΣ ΤΟΙΣ ΟΡΘΟΔΟΞΟΙΣ ΑΝΑΓΝΩΣΤΑΙΣ. Το θείον κα'ι ιερόν εΰαγγέλιον, όπου είναι ενα γλυκύ μ,ήνυμα όποΟ μας εδόθη από τον ουρανόν, είναι ψοΐΊΐρον και όσοι χριστιανοί εΐναι βαπτισμένοι εις το όνομα τοΰ πατρός και του υΐοΰ και του αγίου πνεύμα- τος κα'ι πιστεύουσιν ορθώς εις τον κύριον ημών Ίησοΰν Χριστόν πώς πρέπει να τό ήςεύρουσι και να γνωρίζουσι τα όσα περιέχει Λα'ι τα οσα μας δίδασκε'/ διατ'ι καθώς ήμεις οί χριστιανοί όλοι έχομεν χρέος άπα- ραίτητον έτοΰτο να μαθαίνωμεν τα πράγματα τή'ς πίστεως ορθώς, δέν ήμποροΰμεν άλλεοτρόπως να τα ήξεύρωμεν τ.χρχ άπό το θείον και ίερόν Εΰαγγέλιον, άναγινώσκοντας εις έκεϊνο Οσα ώρισεν ί πανάγαθος θεός και ANNEE 1638 371 ό υίάς του ό μονογενής ό κύριος ημών Ίησους Χρίστος, έχει εύρίσκο- μεν ολα τα πράγματα τής δεσποτικής ζωής, έχεϊ εΰρίσκομεν τήν διδασκαλίαν του κυρίου και τα κατορθώματα του, 'όσα Ιπραξε δια τήν σωτηρίαν μας' και κανένα πράγμα δεν είναι όπου να ϊχωμεν χρέος δια τήν ορθότητα τής πίστεως να πιστεύωμεν και να κρατοϋμεν όπου δ διδάσκαλος μας και δεσπότης ό κύριος μας δέν το έσημάδευσε και έξεκα- θάρισε δια των ευαγγελιστών εκείνων όπου έσύγγραψαν τήν ίστορίαν και τήν διδαχήν όλην τήν δεσποτικήν δια τοΰτο όποιος χριστιανός είναι όπου επιθυμεί και ορέγεται περί θεοϋ να μάθη και να καταλάβη Οσον είναι δυνατόν, εις το Εύαγγέλιον το ευρίσκει* έκεΐ μαθαίνεις ότι κύριος ό θεάς σου εις έστι, και κύριον τόν θεόν σου προσκυνήσεις και αΰτώ μόνω λατρεύσεις" έκεΐ ευρίσκεις το όμοούσιον τής θεότητος και τής αγίας τριάδος το τρισυπάστατον, πατέρα, υίον και αγιον πνεύμα, ενα και μόνον άληθινόν θεόν' Οποιος θέλει κα'ι ορέγεται καθεξής να μάθη περί τών άλαλων πραγμάτων και ά'ρθρων τής πίστεως, πάντα είναι φαν'ερόν πώς άπεκεΐ ημπορεί να το μάθη , επειδή και ό παράκλητος όπου έπέμφθη από τόν ουρανόν να αναπλήρωση έκεΐνα ολα όπου ό κύριος ημών Ίησοϋς Χριστός άφήκε να τελειωθούν είς τόν καιρόν τους, κανένα πράγμα ήλαττωμένον κα'ι κολοβόν δέν εγκατέλειπε, άλλα πάντα ξεκαθαριστά τά έλάμπρυνε δια νά πληροφορηθοΰσιν οι εκλεκτοί' τέτοιας λογής γνωρίζο- μεν και πιστεύομεν πώς αυτό το πνεύμα το ά'γιον έφώτισε τους αποστό- λους, όπου ήσαν μύσται κα'ι αύτόπται τών δεσποτικών κατορθωμάτων να εύαγγελίζωνται πανταχού και νά κηρύττωσιν τόν λόγον τής αληθείας, και άπ' εκείνους τινάς έδιάλεξε νά γράψουν έκεΐνα όλα όπου έ'κρινεν άξια συγγραφής διά νά πληροφορούνται κα'ι νά παρηγορούνται οι μεταγενέστε- ροι χριστιανοί κα'ι ήμεΐς όπου εί'μεσθε μέλη του σώματος τής κεφαλής μας του κυρίου ημών Ίησοϋ Χρίστου, του οποίου τήν ζωήν όλην, τόν θάνατον κα'ι τήν άνάστασιν κα'ι τά λοιπά όλα ^κομεν χρέος ώς Ινα κλοΐον κα'ι μίαν άλυσον νά τά φέρωμεν είς τόν τράχηλόν μας, νά ένθυμούμεσθεν πώς όδιά τήν σωτηρίαν μας τοσαϋτα έκατώρθωσε κα'ι νά στερεωνωμεσθεν εις τήν ελπίδα όπου έ'χομεν εις αυτόν νά μας σωση και νά μας αποκα- ταστήση είς τήν πατρικήν κληρονομίαν, ταΰτα πάντα καλά κα'ι νά τα 372 BIBLIOGRAPHIE HELLENIQUE μαθαίνωμεν και άπο εύαγγελιστάς άπου κηρυττουσι τον λόγον, άλλα πλέα ορθότερα και ασφαλέστερα άπο τα συγγράμματα εκείνων των ευαγγελιστών όπου έγραψαν και τα έπαραδώκασιν να τα έχωμεν ήμεΐς οί μεταγενέστεροι" άπ' εκείνους είναι ci εκλεκτοί εύαγγελιστα'ι Ματθαίος, Μάρκσς, Λουκάς, Ιωάννης, οι όποιοι μδς έπαρέδωκαν και μας άφήκαν τόσον μεγάλον θησαυρόν, καθώς και αύτο'ι τον έπαράλαβαν άπο τον κΰριον ημών 'ίησοΰν Χριστον, και έπλουτισαν τήν έκκλησίαν μας, και τώρα, χάριτι τοΰ ελεήμονος θεοϋ, εί'μεσθε πληροφορημένοι και πλουτισμένοι, καλά κα'ι να μην λείπουν
  3. ΜΑΞΙΜΟΥ του Καλλιουπολίτου