Η ΤΩΝ / ΑΓΙΩΝ ΓΡΑΦΩΝ ΑΥΤΑΡΚΕΙΑ

  1. (14) Ελληνική Βιβλιογραφία (ci. 1466-1800). Τόμος δεύτερος. (Παράρτημα) - Προσθήκαι - Συμπληρώσεις - Διορθώσεις
  2. 499.- Η ΤΩΝ / ΑΓΙΩΝ ΓΡΑΦΩΝ ΑΥΤΑΡΚΕΙΑ / ΕΝ ΔΥΣΙ ΔΙΑΛΕΞΕΣΙΝ / ΑΠΟΔΕΙΧΘΕΙΣΑ / ΓΕΩΡΓΙΟΥ ΑΠΤΑΛ, και ΓΕΩΡΓΙΟΥ ΜΛΡΟΥΛΟΥ / Τόν λό- γον εναλλάξ υπεχόντων,/ Πρυτανεύοντος / ΒΕΝΙΑΜΙΝ ΟΥΩΔΡΩΦ τοϋ Ιεροδιδασκαλου,/ ΚΑΙ / Των Ελλήνων παίδων περί τάς Μαθήσεις εν ΟΞΟΝΙΑ, Διατριβόντων / ΔΙΔΑΣΚΑ- ΛΟΥ και ΗΓΟΥΜΕΝΟΥ./ [Είκών : Πανεπιστήμιον 'Οξφόρδης]/Εν ΟΞΟΝΙΑ, Ετει ,αψδ'. 24,5 έκ — φφ. [2] + σσ. 22 — 'Λ θ ή ν α ι : Γεννάδειος MGL.79/B Εις φ. [2] : TH, Ι ΕΥΣΕΒΕΣΤΑΤΗ, και ΘΕΟΦΙΛΕΣΤΑΤΗ, / ΤΗΣ Ι ΑΓΓΛΙΑΣ, ΣΚΟΤΙΑΣ, ΦΡΑΓΚΙΑΣ και ΙΒΕΡΝΙΑΣ,Ι ΒΑΣΙΛΙΣΣΗ, ΑΝΝΗ, /Ειρήνην και Σωτηρίαν εν Κυρία)....../ Ταπει- νότατος εγώ Γ. ΑΠΤΑΛ,Ι Ταπεινότατος εγώ Γ. ΜΑΡΟΥΛΗΣ, κ(αι) μεθ' ημών / Ταπεινότατοι πάντες ο'ι λοιποί ΕΛΛΗΝΕΣ Είς σσ. 1 - 16 : ΔΙΛΛΕΞΙΣ 1ΙΡΩΤΗ./ ΠΑΤΕΡ ημών ύ εν τοις οΰρανοίς, Αγιασθήτω το δνομά σου &C./ Ο το ερώτημα προβάλλων, ΕΔΟΑΡΔΟΣ δ τοϋ ΕΔΗΝ, ΒΡΕΤΑΝΟΣ./ Ο λόγον υπέχων, ΓΕΩΡ- ΓΙΟΣ ό τοϋ ΑΠΤΑΛ, ΣΜΥΡΝΑΙΟΣ (=Πεζόν, διαλογικόν). Είς σσ. 17 - 27 : ΔΙΛΛΕΞΙΣ ΔΕΥΤΕΡΑ./ ΠΑ' ΤΕΡ ημών....../ Ο το ερώτημα προβάλλων, ΡΟΓΗ- ΡΟΣ ό τοϋ ΒΟΥΡΧΙΗΡ, BPETAN.j Ο λόγον υπέχων, ΓΕΩΡΓΙΟΣ ΜΑΡΟΥΛΗΣ, ΣΜΥΡΝΑΙΟΣ. Είς σσ. 28- 29 : Τη Σεβα<ίή κ(αι) Θεοφιλείάτη ΒΑΣΙΛΙΣΣΗ, ΙII των Ελλήνων παίδων ίν Οξονία Διατριβόντων Ταπεινότατη προσηγορία,/ Διά Συμεών τοϋ Ομήρου έκφιονηθείσα, Ετει ,αψβ'./ ΒΑΣΙ- ΛΙΣΣΗΣ εν άδω προς Βαθονίαν,/ είτε θερμά, Οξονίαν τότε διάπορενομένης[ίλ(ϊ]. ΗΛΘΕ ποτ' έκ περάτων γαίης Σολομώντος άκοϋσαι Την σοψίην Βασίλισσα νότου, σοφίη τε εϊσα Εργα Ιδεϊν, πλοϋτόν τε, κ(α!) οίων φυλά περ ανδρών Στώσι παραι Βασιλεί, πλούτου δ' εργών rsfsic] κ(αι) ανδρών, Ασσον επερχόμενη πώς πάντα γ' υπέρβαλε φήμην; Τηλόθεν έλθόντες γαίης έκ πατρίδος ημείς Εϋρομεν αν Σολομώντα ύπέρμεγαν εν Βασιλίσση, Τοίη ο'ι τε φυή, τοίαι φρένες, ήδέ και έργα, Τοϊοι άνδρες εασι περίκλυτοι' ώ πτολίεθρα Ολβία παντοίο) πλούτω, δ δε πλοϋτος αριζος, Ολβία σιοφροσύνη, ναέταισί τε, δ,ττικε σεμνόν! Ω πύργοι Βρετανών, ώ Αυλή κυδιάνειρα, Αυλή, δπη ανδρών, αρετών τε άμήγυρις αυτή! Ω Ακαδημαϊκών τάξεις, κ(αι) Δώματα Μουσών Λαμπρά, μόνον Μούσαισιν έαις απερ έίΐν άείδειν! Ω Ναών τίδε κάλλος αμήχανον ούρανομηκώνΐ Ω Ιερέων ϊίχεςΐ ώ 'ιεράς κλέος ίερόν αρχής! Ω Ιεροϋ, Ιερέων τε Σύ, (ώ Βασίλασσα) Τιθηνή! 1704 ΠΡΟΣΘΗΚΑΙ - ΣΤΜΠΛΗΡΩΣΕΙΣ - ΔΙΟΡΘΩΣΕΙΣ 187 Οΰ Σε ΐ'ότοιο μόνον Βασίλισσαν, όμως δέ κ(αΙ) Αρκτου, Δνσμών, Άντολίης τ' έπικλείομεν, ουδέ τις αρχή Ιση αν, αίς άλλων περιείς χαρίταισσ' άρεταίς τε' Μή κραδίας δ' ημών παίδων θαύμαζε δαμήναι, Τις γαρ αν η άδάμαϊος, ακονων Σείο θριάμβους; Και τά κατά ξηράν νγράντέ τοι όπλα τρόπαια Ιϊνθα κ(αΐ) ένθα προμηνύει' φόβος αισχρός άπέϊω' θάρσησον Βασίλισσα φιλόξενε, πάντας, απαντάς Νικήσει έννοια τεή, εΰεργεσίητε'// ΙΙάρβαροι Ελληνες τ' έπινίκιον Ισον άειόειν Σπεύδουσ', ο'ι μεν δεξάμενοι πάλιν, ην ποτ' όλεσσαν, Αρχαίην σοφίην, ο! δ', ην ούπο>ς ετ' άρ' ειδον. Ω τοι καλόν αγώνα, καλόν, θείον τε θρίαμβοι·! Λνσασθαι ψνχάς, τνφλών νο'ι κ(αϊ) φρεσ'ιν ανδρών Φώς κα'ι έλενθερίην δομένοι, θεοείκελος αντή Νίκη, Σον τ' οπλ.οις μάκαρ εζω πρόδρομοι· άλλοις. Ννν δ' δτε, ός /ιέγ' άριζος εν! ^ρατώ εύχεται είναι, Ως και εν ειρήνη, Μουσών πρόμος, ?}έ και Ανδρών, Εϊτέ Σοι Ορμόνδός\β,κ~] γε πλέη, εϊτ' άγλαός οπλοις Παμφαίνησιν Αριζηλων επι γαϊαν Ιβήρων, Τω Παιάνα καλόν Μούσαι άδοιεν ιόντι, Αδοιεν δ' άνιόντι και ol και ου Βασιλίσσχ]. Ο,ττι δε τεκτήνη Μαλβονργιος όβριμοεργός, Η και Αθλώνης κρατεράς μεμαώς ύσμίνης, Αλλοι τ' Ηγεμονήες όσοι, Ηρωες άπαντες, Ε? σοι πάντα γένοιτο κατά Κρατάν, ή κατά νήας, Ως περί τη αρετή, πολέμιο περίισθι, σοφούτε Και μεγάλον το μεν ε'ζι μέγα κλέος ισοφαρίζειν, Και το δέ μιμήσασα μένος και θάρσος άειρε, ΙΙσφάλισας, Ναός Σε γ' επισφαλή ονποτε Λείψει. Και ννν τι ξένιοι· Ηασιλίσση δώσομεν ημείς; Χρνσόντ' ήδέ λίθους πολύτιμους, οΐά τε ουδείς Πώποτ' αρώματα εΐδεν, απερ Πασίλ.ισσα Νότοιο Ηλ,θε φέρουσα άνακτι φέρειν οΰ ταύτα πένησιν Ελθοϋσιν δίδοται, φέρομεν δ' δ μεν οϋ δόμεν αύτη Ούτ' εϊχεν Σολομών, πενίην, άμα τ' ουρανοί· αυτόν, Και πλέον, δς δύναται, δώγι' τά γ' νπερμέγαλ' άττω, Αλλοι τοι ποιείν όοίεν, πενίην, δέ φέροντες Εύποιεϊν δίδομεν ημείς, και τούτο δίδοντες, ΔΙ Ανά, α πράττεις, δίδομεν θεοει'κελα πάντα. Σνμ. ό τού Ομήρου Γεώρ. ό τον Ομήρου Γεώρ. ό τοϋ Απτά).. Μιχαήλ ό τού Ααμιράλ. Γεώρ. Μαρούλης Ιωάννης ό τού Απτάλ. Στέφ. ό τού Κωνζαντίνου Εις σσ. 30 - 32 : Μετάφρασις έμμετρος, επίσης, εις τήν άγγλικήν γλώσσαν τοϋ αύτοϋ ώς άνω στι- χουργήματος τών σελίδων 28 - 29. Ένω όμως το έλληνικόν κειμενον αποτελείται έκ 59 στίχων, ή μετά- φρασις του έ'γινεν εις 78 στίχους. -Μεταξύ τών ετών 1699 - 1705 έλειτούργησεν εις τήν Όξφόρδην Κολλέγιον το όποιον έδέχετο "Ελ- 188 ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ (1466-1800) 1704 ληνας σπουδαστάς έξ 'Ανατολής. Ή ϊδρυσις καί λειτουργία του Κολλεγίου τούτου έθορύβησε την καθο- λικήν έκκλησίαν καί τό Βατικανόν. Ιεραπόστολοι και λαϊκοί προσκείμενοι δογματικώς προς αυτό εστελ- λον έξ 'Ελλάδος γραπτάς τάς ανησυχίας των περί τοΰ γεγονότος. Εις εκκλησιαστικά ιταλικά άρχεϊα υπάρ- χει άδημοσίευτον ύλικόν με πληροφορίας περί τοϋ ελληνικού κολλεγίου της 'Οξφόρδης. 'Ελπίζω δτι θά δυνηθώ ε'ις τό μέλλον νά τό δημοσιεύσω εις σχετικήν μελέτην. Ή καθολική εκκλησία είχε προ πάντο^ν ανησυχήσει, διότι υπήρχε κίνδυνος μήπως, μετά μακράν καί εύδόκιμον λειτουργίαν τοϋ εις την άντικαθο- λικήν Άγγλίαν ίδρυθέντος εκπαιδευτηρίου τούτου, δημιουργηθή μεγαλύτερον ρεΰμα άντικαθολικισμοϋ εις τήν κυρίως 'Ελλάδα, εις άντιπερισπασμόν τών προπαγανδιστικών υπέρ τής λατινικής εκκλησίας ενερ- γειών τών έκ τοϋ Ελληνικού Κολλεγίου τοΰ 'Αγίου 'Αθανασίου τής Ρώμης αποφοίτων. Οι καιροί ήσαν ιδιαιτέρως δύσκολοι διά τον έπιχειρούμενον εις τήν ύπόδουλον 'Ελλάδα καί τάς νήσους τοϋ Αιγαίου Ορη- σκευτικόν προσηλυτισμόν. Τό Έλληνικόν Κολλέγιον τής Ρώμης, μετά αιώνα καί πλέον λειτουργίας, εΐχεν αρχίσει νά παρακμάζη. Ό αριθμός τών έκ τής κυρίως 'Ελλάδος προερχομένων ορθοδόξων τό δόγμα μαθητών συνεχώς έμειοΰτο, ενώ παραλλήλως παρετηρεΐτο ανησυχητική απροθυμία τών ορθοδόξων ελ- ληνικών οικογενειών νά εμπιστευθούν τήν μόρφωσιν τών τέκνων των εις τό ώς άνω παπικόν κολλέγιον, γνωστού όντος οτι μετά τήν εκείθεν έπιστροφήν των 0ά άντεμετώπιζον τήν εντονον άντίδρασιν τών συμ- πατριωτών των, ο'ι όποιοι, ουχί πάντοτε αδικαιολόγητους, τους έθεώρουν πράκτορας τοΰ πάπα, παρά τήν διαβεβαίωσιν διά τήν πίστιν των εις τάς δογματικάς αρχάς τής ανατολικής μητρός εκκλησίας. Τό άντι- καθολικόν, έξ άλλου, έλληνικόν κολλέγιον τής Βενετίας ήτο, με τήν άνοχήν τής Γαληνότατης, φυτώριον έχθρων τοΰ καθολικισμού, κέντρον επιμορφώσεως τών 'Ελλήνων, ο'ι όποιοι, όταν έπέστρεφον εις τήν πα- τρίδα, διέθετον τά πνευματικά εφόδια διά ν' αντιμετωπίσουν επιτυχώς τους φιλικαθολικούς προπαγανδι- στάς καί νά ύπερασπισθοΰν τάς θέσεις τής ανατολικής εκκλησίας. 'Αλλά καί ό αριθμός τών γνησίων καθο- λικών οικογενειών τής νησιωτικής 'Ελλάδος εΐχεν αρχίσει νά μειώνεται επικινδύνως. Μετά τήν ανεπιτυχή έπέμβασιν τών Βενετών διά διαρκή έπανάκτησιν τής Χίου, οπού εζων χιλιάδες πιστοί εις τήν λατινικήν έκκλησίαν, ή νήσος κυριολεκτικώς έξεκενώθη έξ αυτών, όταν οι Τοΰρκοι έκδικηταί τής ενετικής ενεργείας έπέπεσον έπί τών ανυπεράσπιστων καθολικών κατοίκων, οι όποιοι με πάν μέσον άπεμακρύνοντο έκ τής γενέτειρας, έγκαθιστάμενοι αρχικώς εις τήν νοτιοδυτικήν Πελοπόννησον καί έν συνεχεία μεταναστεύοντες εις Ίταλίαν, ο'ι περισσότεροι δι' όριστικήν έγκατάστασιν. Οι συντάκται τοΰ ανωτέρω περιγραφομένου βιβλίου ήτο γνωστόν δτι εΐχον μεταβή εις Άγγλίαν διά σπουδάς ήδη άπό τοϋ έτους 1699. Βλ. Αθανασίου Ε. Καραθανάση, Ο'ι "Ελληνες λόγιοι στη Βλαχία, ενθ' άν., σελ. 149 σημ. 1. Τά ονόματα τούτων : Συμεών καί Γεώργιος "Ομηρος, Γεώργιος καί 'Ιωάννης "Απταλης (Aptal), Γεώργιος Μαρούλης, Μιχαήλ Άμηράς (ή Δαμιλάς; Damiral) καί Στέφανος Κωνσταντίνου. (Περί τών 'Ελλήνων μαθητών τοΰ όξφορδιανοΰ εκπαιδευτηρίου έ'χει δημοσιευθή μελέτη ύπό Ε. D. Tappe, «Alu- mni of the Greek College at Oxford, 1699 - 1705», άλλ' εις δυσπρόσιτον περιοδικόν — Notes and Que- ries, serie 200 (mars 1955) —τό όποιον δεν ήδυνήθην νά ΐδω' βλ. Άθ. Ε. Καραθανάση, ενθ' άν., σελ. 148 σημ. 5.) Ό έκ τών συνεργατών τοΰ φυλλαδίου Γεώργιος "Ομηρος ύπήρξεν έκ τών πρώτων εφόρων (1717) τής Ευαγγελικής Σχολής Σμύρνης. Βλ. Α. Σ. Άναστασιάδου, «Ευαγγελική Σχολή Σμύρνης», Μικρα- σιατικά Χρονικά τόμ. 1 (1938) σελ. 91, καί Ν.Κ.Χ. Κωστή, «Χρονικόν βραχύ τοΰ Βουρνόβα - Ίούλ. 1922», Μικρασιατικά Χρονικά τόμ. 1 (1938) σελ. 396. Εις Νίκου Καραρά, «Ή οικογένεια τών 'Ομήρων τής Σμύρνης», Μικρασιατικά Χρονικά τόμ. 7 (1957) σελ. 176 καί 178-180, υπάρχουν βιογραφικαί πληροφορίαι περί Γεωργίου (Τζόγια) 'Ομήρου, υίοΰ τοΰ διερμηνέως τοϋ άγγλικοΰ προξενείου Παύλου, ό όποιος ένυμ,φεύθη τό 1715 τήν Σμαράγδαν Νοταρά καί απέθανε τό 1752. Προφανώς, πρόκειται περί τοΰ αύτοΰ προσώπου, άν καί εις τό δημοσίευμα τοΰτο δεν γίνεται λόγος περί σπουδών εις Άγγλίαν. Εις τό αυτό, τέλος, δημοσίευμα απουσιάζει τό όνομα τοΰ ετέρου τών 'Ομήρων συνεργατών τοΰ φυλλα- δίου, τοΰ (άδελφοΰ του;) Συμεών 'Ομήρου. Περί τοΰ Μιχαήλ Δαμιράλ εικάζεται συγγένεια με τον σύγχρονον Σμυρναϊον λόγιον Άλέξανδρον Άμηράν τοΰ Χριστόφορου, τον φοιτήσαντα (άλλ' έπί δεκάμηνον μόνον: 13.11.1703-27.8.1704) καί εις τό έλληνικόν παπικόν Κολλέγιον τής Ρώμης. Βλ. Athanassios Ε. Karathanassis, «L'example d'un erudit grec en Moldovalachie: Alexandre Amiras (1679-1740 ci.)», Balkan Studies τόμ. 23(1982) σελ. 322 σημ. 2. To σπάνιον άντίτυπον τής Γενναδείου άνήκεν εις τον Ίωάννην Γεννάδιον. Βλ. Theodore E. Dowling- Edwin W. Fletcher, Hellenism in England. A short history of the Greek people in this country from the earliest times to the present days. With seventeen illustrations. With an introduction by... Joannes Gennadius. London 1915. Εις την εκτενή είσαγωγήν τοϋ Ι. Γενναδίου γίνεται λόγος περί τοϋ βιβλίου τούτου των Ελλήνων (βλ. σσ. 48 - 49), οι όποιοι, ώς πιστεύεται, ήλθον όλοι έκ Σμύρνης (βλ. σ. 50), και αναλύεται τό περιεχόμενόν του (βλ. σσ. 49 - 50). Έν συνεχεία, εις σσ. 58 - 60, αναδημο- σιεύεται το εις άγγλικήν μετάφρασιν εμμετρον των Ελλήνων σπουδαστών, τό όποιον, εις τό ίδικόν των εντυπον, είχε δημοσιευΟή εις τάς σελίδας 30 - 32. ϊυπογραφικόν μάλιστα δοκίμιον τοϋ άναδημοσιευο- μένου κειμένου έχει έπικολληθή ύπό τοϋ Ιωάννου Γενναδίου εις τό σπάνιον αυτό βιβλίον της συλλογής του. (Βλ. τόμ. Λ' αρ. 559.) *
  3. ΓΕΩΡΓΙΟΥ ΑΠΤΑΛ, και ΓΕΩΡΓΙΟΥ ΜΛΡΟΥΛΟΥ