ΠΟΝΗΜΑ ΧΡΥΣΟΥΝ

  1. (10) BIBLIOGRAPHIE HELLENIQUE XVIII TOME DEUXIEME
  2. 712 ΠΟΝΗΜΑ ΧΡΥΣΟΥΝ ΣΑΜΟΥΗΛ PABBI TOY ΙΟΥ- ΔΑΙΟΥ ΕΞΕΛΕΓΧΟΝ ΤΗΝ ΤΩΝ ΙΟΥΔΑΙΩΝ ΠΛΑΝΗΝ. ΠΡΩΤΟΝ ΜΕΝ, έχ τή"ί ΑΡΑΒΙΚΗΣ ΕΙΣ ΤΗΝ ΛΛΤΙΝΙΔΑ ΜΕΤΑΦΡΑΣΘΕΝ. ΝΥΝ ΔΕ ΕΚ ΤΗΣ ΛΛΤΙΝΙΔΟΣ εις τήν χοινήν ΤΩΝ ΕΛΑΗΝΩΝ ΔΙΑΛΕΚΤΟΝ. Έχδ;0έν άναλώμασι τοΰ τιμιωτάτου, χαίχρησιμωτάτου ΚΥΡΙΟΥ ΝΙΚΟΛΑΟΥ ΣΚΟΥΡΊΌΥ. Έν Λειψία τη"ς Σαξονίας, Τυπογραφία τοϋ Βρεϊτχόπβ. Έτει 1769. In-8° de 8 feuillets non chiffres, dont le premier blnnc, 163 pages chiffroes et cinq pages non chiffroes. Titre encadre. Texle sur deux colonnes, a gauche la traduction latine, a droite la traduction grecque. Ouvrage tres rare. Au verso du titre, avertissement de Thomas Mandacassis, correc- teur typographique du livre. A la page suivante commence l'avis reproduit ci-dessous : TqV άναγινώσχοντι. Τίς ή ωφέλεια άπο το να προσδιαλεγώμεθα μετά τών Ίουδαίοιν, ή να συγγράφωμεν χαί να έχδίδωμεν χατ' αυτών βιβλία ; άφ' ου ουδέ ό τών απάντων δεσπότης χαί δημιουργός 4 χώριος ημών Ίησοϋς Χριστός, ουδέ ΑΝΝέΕ 1769 107 οι θείοι και πνευματοφόροι απόστολοι, ουδέ οί σοφοί και θεόληπτοι πατέρες και διδάσκαλοι δεν έδυνήθησαν να τους καταπείσωσιν οτι ό Ίησοϋς Χρίστος είναι ό προσδοκώμενος Μεσσίας και αληθής οίος και λόγος τοϋ θεοΰ. Τί να έλπίσωμεν ή άπό τάς έπιχειρηματικας διαλέξεις ή άπό έ'να μικρόν καϊ συνοπτικόν βιίλιάριον ; Διαφόρους λόγους έμεταχειρίσθη ό θεάνθρωπος δια να τους φέρη εις τήν δδόν τής άληθοϋς θεογνωσίας, άναπτύσσων αΰτοϊς και τα λόγια των θείων Γραφών, καθώς το « λίθον δν άπεδοκίμασαν οί οίκοδομοϋντες, ούτος έγενήθη εις κεφαλήν γωνίας (Ματθ. κεφ. κά.)· » καίτό « είπεν ό κύριος τψ κυρίω μου ' κάθου έκ δεξιών μου (Ματθ. κεφ. κβ'.)" » και τ'ο « πνεϋμα κυρίου έπ' έμέ, οΰ ένεκεν έχρισε με (Λουκ. κεφ. δ'.). » Και άΤ,λα πάμπολλα. Τοϋτο αυτό φαίνεται 'ότι ήτον ό σκοπός και το τέλος τών ϋπερφυών και ανερμήνευτων θαυμάτων αΰτοϋ, καθώς τό άκούομεν εις τήν προς τ'ον θεόν και κατά φύσιν πατέρα αύτοΰ προσευχήν υπέρ τοϋ τεταρταίου Λαζάρου. Άλλα δια τον οχλον τόν περιεστώτα εϊπον, ίνα πιστεύσωσιν οτι σύ με άπέστειλας (Ίωάν. κεφ. ιά.)' και εις τον έλεγχον ' καν έμο'ι μή πιστεώητε, τοις* έ'ργοις πιστευσατε (Ίωάν. κεφ. ί.) Me τήν ίστόρικήν τή*ς αγίας Γραφής εις Χριστόν προσαρμογήν ηθέλησε να τους φωτίση τον νουν ί πρωτο- μάρτυς και άρχιδιάνονος Στέφανος. Με πολλας τών θείων Γραφών ερμηνείας τε και δημηγορίας ήλπισε να τους σαγήνευση ό ΙΙέτρος. Δια πολλών αγώνων και λόγων και επιστολών και δια τή'ς ενθέρμου προσευχής, ηΰχόμην γαρ αυτός έγώ ανάθεμα είναι άπό του Χρίστου, ήγωνίσθη νά τους κερδίση ό Παϋλος ('Ρωμ. κεφ. θ'.). Γενναίος καϊ σοφός ό διάλογος Ίουστίνου τοϋ φιλοσόφου και μάρτυρος μετά τοϋ Ιουδαίου Τρύφωνος. Άποδεικτικαί και πληροφορητικαι αί κατά 'Ιου- δαίου όμιλίαι, τουτέστιν ή κά και κδ' και κθ', τοϋ "Αλεξανδρείας Κυρίλ- λου. 'Ισχυροί οί κατά σειράν πέντε λόγοι τοϋ Χρυσοστόμου, και ή κθ' καί μά τών κατά 'Ιουδαίων ομιλιών αΰτοϋ. 'Ομοίως και ή απόδειξες ά'λλων πολλών αγίων, ή σποράίην εν τοις λόγοις αυτών, ή καθ' αυτό λόγους συγγραψάντων κατ' αυτών. Καταπειστικόν δέ καί τ'ο έν τοις εσχάτοις καιροίς κατά τών 'Ιουδαίων πόνημα Κυρίλλου πατριάρχου Κωνσταντινουπόλεως του Λουκάρεως. Καί όμως οί 'Ιουδαίοι πάλιν Ιουδαίοι τυφλοί καί σκληροί, καί αδιόρθωτοι άπομένουσιν εις τήν εαυτών πρόληψίν τε καί πλάνησιν, ή όλως άναισθητοϋντες, ή πλανώντες αλλή- λους καί πλανώμενοι. 108 BIBLIOGRAPHIE HELLENIQUE Άλλα τί δια τοϋτο ; πρέπει αρα να κλείσωμεν τ'ο στάμα ; να κρύ- ψωμεν τ'ον κάλαμον ; να μήν έχωμεν πλέον χάμμίαν ελπίδα υπέρ τής "αυτών σωτηρία; ; Όχι. Οΰαί δέ μο·. εστίν, έάν μή εΰαγγελίζωμαι (ά. Κορινθ. κεφ. θ'). 'Αληθές μέν είναι οτι όλον τών 'Ιουδαίων το γένος δέν έφωτίσθη., άλλ' 'όμως άπδ τδν καιρόν τής ένσάρκου οίκεν;- μίας έως τήν σήμερον άναρίθμητον είναι σχεδόν το έξ αυτών πιστεϋσιν πλήθος. 'Επειδή δέν έπαυσαν άπο καιρόν εις καιρόν να έλκω,νται ύπό τής χάριτος ό'σοι ήσαν δοχεία καθαρά και άξια να ϋποδεχθώσι τόν φωτισμδν τής πίστεως. Ουδείς γαρ δύναται έλθεϊν προς με, είπεν δ κύριος ημών έαν μή δ πατήρ 4 πέμψας με έλκυση αυτόν (Ίωάνν. κεφ. ζ"'·)· Ποιον δέ έλκει δ χατ^ρ, ειμή τδν άξιον τής δωρεάς αΰτοδ, και εκείνον εις ον ή πίστις δια τήν καλοκαγαθίαν τής γνώμης αΰτοϋ έχει να τδν προξενήση τήν α'ιώνιον σωτηρίαν ; Βέδαια καθώς ημείς τους πολύτιμους λίθους β/ς τα χρυσά κιβώτια καΐ τα ευώδη μύρα εις τα καθαρά αγγεία θέτομεν, ού'τω καϊ δ θεδς εις τάς ευδιάθετους και καλο- θελήτους ψυχάς έντίθησι τής εΰσεβείας τδ ΰπέρτιμον μυστήριον. Δέν είναι λοιπδν τοσαύτης απορίας άξιον ουδέ αν βλέπωμεν άπιστον το γένος τών 'Ιουδαίων, άφ' ου ήκουσε τής ένσάρκου οικονομίας τδ κήρυγμα, ουδέ άν άκούωμεν έθνη εις τα δποία δέν έκηρύχθη παντελώς τής πί- στεως ή αλήθεια. Φθάνει νά στοχασθώμεν ότι ενδέχεται δια τήν κακίαν τής προαιρέσεως αυτών νά τους γένη ή πίστις περισσοτέρας κατα- κρίσεως αίτιον, κατά τδ ό γνοΰς τδ θέλημα τοϋ κυρίου αύτοΟ, και μή έτοιμάσας, μηδέ ποιήσας πρδς τδ θέλημα αϋτοΰ, δαρήσεται πολλάς (Λουκ. κεφ. ιδ'.). 'Ημείς όμως Οσον άγνοοΰμεν τήν έσωτερικήν χατάστασιν τής ψυχής τών απίστων, άλλο τόσον δφείλομεν νά έπιθυμώμεν τήν σωτηρίαν αυτών, διά τδ νά ήναι και αΰτοΐ πλησίον μας κατά τδν λόγον τής άνθρωπότητος, και διά τδ νά έσαρκώθη και έπαθεν δ κύριος ημών υπέρ πάντων άδιαφό- ρως. Πρέπει χαί λόγω σοφώ χαί έργω θεοφιλεί, και βιβλίοις έκ τών Γραφών, και παντοίοις άλλοις θεαρέστοις τρόποις νά άγωνιζο>μεθα διά τήν έπιστροφήν αυτών και διόρθωσιν. Μή προφασιζδμενοι παραλόγως οτι δ άγων είναι μάταιος διά τήν σκληροκαρδίαν αυτών και πώρωσιν ' διότι και εις μόνος αν έπιστρέψη, αρκεί εις το νά έχωμεν πολλάς τάς έκ θεοΰ άμοιδάς και τήν τών αμαρτιών ημών άφεσιν. Ό γάρ έπιστρέψας άμαρτωλδν έκ πλάνης δδοΟ αΰτοΰ σώσει ψυχήν έκ θανάτου, και καλύψει ΑΝΝέΕ 1769 109 πλήθος αμαρτιών (Ίάκωβ. κεφ. ε.). ΕΙ δε και ουδείς αυτών έπιστρεψη, πάλιν 6 κόπος δεν είναι μάταιος " διότι ό καρδιογνο>στης και δικαιοκρί- της επιβλέπων τής ψυχής τας θεοφιλείς κινήσεις,· στεφανόνει τήν προαίρεσιν. Ταΰτα αναλογιζόμενος, απέρριψα πάσαν Ιννοιαν πείθουσαν ότι ή μετάφρασις και εκδοσις τοΰδε του βιβλίου είναι ματαιοπονία ανωφελής και πάντη άκαρποφόρητος. Και τίς οίδεν, έσυλλογίσθην, ότι ουδείς άπό τους τόσους 'Ιουδαίους όσοι είναι ένοεχόμενον νά το άναγνώσουσι δέν θέλει κατανυχθή κα'ί έπιστρέψη έκ πλάνης όδοΰ αύτοΰ ; Μάλιστα όπου είναι σύγγραμμα διδασκάλου αυτών, και ολα τα επιχειρήματα τα Ιλαβεν έκ τών θείων Γραφών. ό χρησιμώτατος κυρ Νικόλαος Σκοΰρτος, επίσημος πραγματευτής και τής ευσέβειας ζηλωτής, φιλογενής υπέρ πάντας και πάντων τών καλών έ'ργων άντιλήπτωρ προθυμότατος, και προέτρεψε και τήν προθυ- μίαν μοι ηΰξησε, προαιρεθείς δι' 'ιδίας δαπάνης νά έκδώση το βιβλίον, όστις και διά τον έκ τούτου καρπόν όλόκληρον έ'ςει παρά θεοΰ τό ύπερ τής ευσέβειας και τοΰ ένθέου ζήλου αύτοΰ άνταπόδομα. τό βιβλίον και δ:ά τήν τών επιχειρημάτων αύτοΰ δύναμιν και δια τήν προσφυα έςήγησίν τίνων λογίων τής θείας Γραφής, και δια τό να ήνίι πόνημα 'Ιουδαίου, φαίνεται ότι δύναται κα! να έλέγξη ίκανώς και να πείση άποχρώντως τους 'Εβραίους, οδηγών αυτούς εις τον φωτισμόν τής αληθούς πίστεως. Τοΰτο συνεγράφη μεν άραβιστί ύπό τοΰ τών 'Ιουδαίων διδασκάλου Σαμουήλ, τοΰ έκ τής βασιλείας Μαρόκου ' μετεφράσθη δε εις τήν λατινικήν διάλεκτον ύπϊ Άλφόνσου Βονόμου Ίσπανοΰ, τοΰ έκ τοΰ φρατορικοΰ τάγματος τών λεγομένων Δομηνικάνων, όστις και opus aureum, έ'ργον χρυσοΰν τό ώνόμασε. Τρις άχρι τοΰ νΰν έτυπώθη, ώς διαλαμβάνει ό λατινικός τύπος πρώτον εις τάς Ένετίας περί τό 1.39 έτος, είτα εις τήν Ματζεράταν κατά τό 1693, είτα εις τήν Λουτζέρναν κατά τό 1736. Και όμως πάλιν είναι δυσεύρετον. 'Ενδέχεται νά τό αφαιροΰσί τίνες κακεντρεχείς 'Ιουδαίοι, αγοράζοντες τά βιβλία, και πυρ ι παραδίδοντες αυτά, φοβούμενοι μήπως τό γένος αυτών άνοιξη δι' αΰτοδ τά όμματα, και κατανόηση πόσον ήπατήθη έ'ως τώρα, μή ϋποδεξά- μενον τήν εΰαγγελικήν τοΰ Οωτήρος διδασκαλίαν. 'Επειδή δέ, διά νά μήν έμπίπτη υποψία μεταλλαγής και αλλοιώσεως νοήματος, έ'γεινεν ή μετάφρασις ακριβής, κατά τό δυνατόν, κα'ι απαράλλακτος, και ε'ΐ£ αύτάς HO BIBLIOGRAPH1E HELLfiNlQUE τας της γραφές περικοπάς (όπερ και ο Λατίνος έποίησε, μεταφράσας αΰτάς έχ τοΰ αραβικού) δια τούτο όπου ευρέθη το χείμενον τής Γραφής κατά τήν των Έβδομήχοντα μετάφρασιν 'όμοιον με τό άραβικόν, ετέθη άνα μέρος. Και ταύτα μεν προς τον ευσεβή άναγνώστην. ϊ*μας δέ, ώ 'Ιουδαίοι, ένα καί μόνον συμβουλεύω, να αναγνώσετε τό βιβλίον χωρίς τό προς τους Χριστιανούς πάθος, χα'ι τας βλάσφημους και ψευδείς προλήψεις, ας παιδιόθεν ύπό των γονέων υμών διδάσχεσθε, μιμούμενοι τόν συγγραφέα τοϋ βιβλίου τούτου' 'όστις 'Ιουδαίος ών, μάλιστα χα; διδάσκαλος υμών, επειδή όμως άπαθώς άνέγνω τας θείας γραφας, έφωτίσθη, ώς μαίνεται, xai έγνώρισε τήν άλήθειαν. Ό νους, και όχι το πάθος, πρέπει να ήναι κριτής, ή ψυχή και όχι ή πρόληψΛς' το πάθος και ή πρόληψις ανεπαισθήτως άμβλύνουσι το διακριτικόν, xai άβουλήτως προαρπάζουσι τήν κρίσιν. "Λν ύμέίς θελήσετε να εκριζώσετε τας προληπτικας εμπάθειας, xai επικαλούμενοι τήν έξ ίίψους βοήθειαν, αναγνώσετε το βιδλίον, όχι ώς πεισματικοί 'Ιουδαίοι, άλλ' ώς διακριτικοί κριται της αληθείας, δέν αμφιβάλλω οτι αυτό θέλει σας γένη οδηγός ψυχοσο>τήριος. Νικηφόρος ιερομόναχος ό Θεοτόκης. Aux pp. 162-163, on lit la note suivante : Σημείωσαι ότι τ'ο βιδλιάριον τοϋτο φαίνεται ότι να έκρύβη άπό τους 'Ιουδαίους έπέκεινα τών διακοσίων και τριάκοντα ετών' το όποιον έχ τούτου συμπεραίνεται : επειδή αυτός ό διδάσκαλος Σαμουήλ ό γράψας κρός τόν £a66i 'Ισαάκ, εϊπεν ότι έπέρασαν μόνον χίλια έτη άπό τόν '.αιρόν όπου οι 'Ιουδαίοι διεσκορπίσθησαν δια τό να έκατακυρίευσεν ό Γίτος τήν άγίαν Πόλιν ' όθεν φαίνεται ότι ευθύς μετά τα χίλια έτη :ής αιχμαλωσίας και τοΰ διασκορπισμού τών 'Ιουδαίων συνεγράφη τό βιδλίον τούτο. Άλλ' οί 'Ιουδαίοι, όρώντες Ιαυτούς νεν.κημένους άπό τας τοσούτον εναργείς μαρτυρίας τών προφητών, άπέκρυψαν τοσού- τον καιρόν τό βιδλίον τούτο, δια να μήν ελέγχωνται ύπό τών πιστών Χριστιανών δια τών έν αΰτώ περιεχομένων. "Οθεν μετεφράσθη έπι τα 1400 έτη άπό Χριστού. Bibliolhoque du Parlement hcllenique. [Bibliotlieque nalionale d'Athenes : Thiol. 5705. Bibliotlieque d'Athanase Bernardakis (a Athnnes). Bibliotlieque de l'Ecole ovangelique (a Smyrne) : Y. 275. Bibliotheque de la Commuuaute grecque de Trieste : 1420. Bibliotheque d'Ingram Bywater (a Londres).]
  3. ΣΑΜΟΥΗΛ PABBI TOY ΙΟΥ-ΔΑΙΟΥ