QV^STIONESNATVRALES

  1. (03) BIBLIOGRAPHIE HELLENIQUE XV-XVI TOME QUATRIEME
  2. 843 QV^STIONES NATVRALES De animae vegetalis viribus : IN TRES LIBROS DISTRIBVT.E, A POLO LAVREDANO PATRITIO VENETO facili, & accurate modo decisai. AD ILLVSTRISSIMVM ET REVERENDISS. GABRIELEM SVIRO ARCHIEPISCOPVM Philadelphiensem Dominum Venerandum. Cum indice Capitum, ac Rerum. Cum Privilegio Serenissimi Senatus Veneti. VENETIIS, M. D. XCIIII. Apud Jo. Baptistam Ciottum Senensem. In-4° de 8 feuillets non chiffres et 131 pages. Marque de l'impri- meur sur le titre. Livre peu commun. Nous donnons ici place a cet ouvrage, parce qu'il est dedie a Gabriel Severe (Σεβήρο?, Σβηρός) archeveque de Philadelphie. Le feuillet 2 est occupe (r° & v°) par l'epitre suivante : ILLVSTRISSIMO & REVERENDISSIMO GABRIEL1 SVIRO, ARCHIEPISCOPO PHILADELPHIENSI, DOMINO VENERANDO ET DOCTISSIMO AC PRjECLARISSIMO VIRO, POLVS LAVREDANVS PATRITIVS VENETVS S. P. D. Cohortationibus ac precibus tuis, vir doctissime et ob prse- clarissimas virtutes ac intrepidissimas actiones quam maxime venerande, mea Commentaria in tres libros Aristolelis de 324 BIBLIOGRAPHIE HELLENIQUE anima permisi ut ederentur, quae excellentissimis philosophis accepta esse intelligo, licet approbationem ortam sciam ex authoritate serenissimi Francisci MariaeFeltrii, Urbinatis ducis, sub cuius patrocinio sesc mundo ostentarunt. Et quoniam huius boni tu, vir illustrissime et reuerendissime, fuisti origo, qui etiam Dominus meus antiquus et optimus ac charissimus ami- cus existis, et in re et in amore me tibi multum esse deuinc- tum cognosco, et ne viderer gratitudinem et sinceram amici- tiam fraudare, aliquam significationem utriusque dandam iudicaui. Quare mecum tacite hoc reputans et ad horum testi- ficationem et perpetuam memoriam mutui amoris et amicitiae inter nos, nil accommodatius inueniri posse existimaui, quam si aliquem charissimum partum mei intellectus tibi offerrem : idcirco has Qu?stiones naturelles, filiolas meis recenter natas, tibi dedico et dono, rogoque ut eas uti prolem fidelissimi amici gratas habeas, quas etiam praseunte fauore Urbinati sub tuo nomine feliciter exituras spero. Valc et Deus te diu felicem seruet, et tua et amicorum et boni etiam communis causa. Au folio 3 recto : Προς τον πανιερώτατον της Φιλαδέλφειας άρχι- επίσκοπον, τον Γαβριήλ Σβηρόν περί τοΟ βιβλίου των φυσικών ζητημάτων του φιλοσοφωτάτου Πώλου ΛαυρετανοΟ, Φαβίου Παυλίνου επίγραμμα. Δώρον έχεις, Γαβριήλ, πολλών άντάξιον άλλων, δόντι πρέπον Πώλψ, σοι τε λαβόντι πρέπον. Και γαρ σοί γε δίδωσι σοφωτάτω άργιερήων, ανδρών άρχίσοφος, της σοφίης αυελόν. AD PtLECLARISSIMVM ET DOCTISSIMUM POLVM LAVREDANVM PATRITIVM VENETVM FABIVS PAVLINVS EXARABAT Felix qui potuit rerum cognoscere causas, ruralis dixit carminis ille deus; tu non, Pole, semel felix, sed terque quaterque, qui, non contentus scire, doces alios. Feuillet 3 verso : IN DISCEPTATIONEM VEGETANTIS ANIM.E JACOBI ROSSETI VICENTINI CARMEN. Non ut perficiat vegetantis munera partis in viuente, nouum nunc Polus edit opus. Scire cupis, medici quaenam sensere, sophique? dccernit repetens haοe ratione Polus. Vires, instrumenta, modum, quibus auget alitque ac gignit corpus, dissent atque docet. Sic Christi in cultu Philadelphia auget alitque ac gιnιrβt pastor, quem regit ipse, gregem. Ergo opθre hoc talis merito donatur amicus, talia qui sapiens munia mystice obit. Bibliothθque nationale de Paris : R 1090. cardinal Bessarion. On le rencontre plutτt sιparιment, car il pos- sθde son intitulι et sa pagination propres. C'est un in-4° de A feuil- lets non chiffrιs -|- 30 pages -j- 1 feuillet non chiffrι. Bibliothθque de S. Marc (ΰ Venise) : Miscell. 165.20. ANNΙE 1594 327 sunt, & iniuria affecti, qui maiore, qui minore : fœminae etiam nobilissimse priuatae. bonis, & multa? libertate : aliis vetitus discessus, ex inculta & dissipata vrbc. Arcem Turci tenent, pala- tia ampla, olim habitacula principum & Dominorum, diruta, a inhabitata,quod nullussitqui inhabitct.Vidi circuitum mamium, habitant Turci vigiles. Portam vnam arcis, Aga Ianizerorum, alteram Aga Asaporum seruant. Tccta palatiorum nudata Palatia ipsa facta (page 4 :) prada militum. Ita cum nullus sit qui habitet, aut emcre velit, & perpluunt, & dιformant arcem. Pialius Bassa, qui cepit vrbem & arcem, 32 viridaria, & 12 magna palatia adscripsit sibi, & alia alii : & iam octauus agitur annus, et in tam paruo tempore magna facta est vrbis desolatio : nullus nobilis : nulla ingenua fcemina, nisi quas œtas, aut grauis, aut reccntis natiuitatis fugere ex tot malis prohibuit. Remanserunt & aliquot monstra nobilitatis, qui olim fex ? lutum erant. Multi Chii facti Turci, nonnullse fœminai : exac- tiones autem crebra, vt qui fugere vu'.t seruitutem, fiat Turcus oportet. Nam omnes Turci vbiq3 gentium liberi sunt ab omni onere. Templa intra arcem Turcus habet, prater Arulam quβ- dam, in qua sunt Dominicani. Extra vrbem Graci sunt omnes, & qui nobiles sunt curant populϋ &, in oneribus & exaclionibus impositis & imponendis, ad illos recurritur. Franciscain aliquot in quadam domo extra vrbem. Sed & hi & Dominicani illi non diu Chii poterunt habitare. Yidi palatium erectum ex lapide quadrato, multis impensis, non habuisse qui emere vellet 300 Taleris. In arce inueni matrem, vegeto adhuc corporc, sed callosis plantis, quod morbo grauata, lectum deserere non potuissct : somnium se videre, me conspecto putabat. Illi multum Turci detulerant mei nominis, qui quis essem ex facie ignorabant, gratia : & Quηstor ηrarius regius, quem Heminium vocant, vt illi seruiretur omnibus suis mandauerat olim. Ita in arce habi-, tabat, ex celeberrimo loco, vbi ego reliqueram, in quendam alium desertum a Turcis rιtracta : nβ vexatur cordis tremore, cum Turcos videt : arcem ingressus deductus a duobus, illam inuisi, & concur- (page 5 :) sus est ad me vniuersi suburbii & arcis factus : Turci sequebantur Christianos, ignorβtes quo 328 BIBLIOGRAPHIE HELLΙNIQUE spectatϋ illi accurrerent. Hoc die Sabbathi fuit : nam die Vene- ris sub vesperam Chiϋ appuleram. Ea nocte moneor a quibusdβ meis olim fidissimis, ne ad me reciperκ quemuis, neq3 solus domi manerκ. Et cum hinc inde monerer, diu Papistis inno- tuisse meum aduentum : & ex Italia venisse litteras, statuisse vnΰ cum Raguseis Chienses quidam, me occidere, & soluerc pœnβ necis ΞOOO coronatos. Turn ego missis litteris ad iudicι primarium, moneo me adesse : & ille missis suis Rabduchis, inuitauit me ad se, & cum venissent illi, inuenerunt ianuam œdium mearum & viciniam totam per multum spatii obses- sam, ab innumcra multitudine puerorum, puellarum, senum, virorum magnorum, paruorϋ, qui vιnιrant, alii me spec- tatum, quem audicrant combustum, alii malo animo. Alii hoc vnum studcbant, vt ficrem Turcus, qui essem (vt clama- bant) haercticus, Lutheranus, & nullius fidei. Haec acclamatio Papistarum opera curata fieri per pueros, coegit iudicem dili- gentius quaerere, quisnam & quantus, & qualis essem. Res- pτderϋt boni, mali, amici, inimici, Papistae. nτ papistae, Graeci, Lalini, ludaei, me esse Chium, natum in arce Chii, & magnum fuisse autoritatc ea in vrbe, vt ex me penderet fota arx, & Insula, & Vrbs : doctϋ, qualem non haberel Europa : nobilem in patria, & ampli patrimonii : sed omnia descruisse studiorum caussa. His addebant Papistae, me nihil credere de Deo, vt qui essem Lutheranus. Aliqui Monachi addiderunt, me esse cir- cumeisum, & fuisse olim Turcum. Hsec agitabanlur coram Pni'tore, quem Cadi magnϋ (nam est etiam Cadi minor) voeβt, eu venissent cius famuli, (page 6 .*) cum vno interprθte, & cir- cumfusa Turcorum multitudine ad me. !Ii videntes tβtam turbam meam domum obsidere (erat enim extra arcem) arreptis baculis, quos geslare soient, cœperunt (iroximum quemque pereuferc : ila fugata turba deductus sum in arcem, & prœtorium ingressus, quod crat plenum multitu- dine Turcorum, Graecorum, Latinorum, Iudasorum : prope Praetorem sede.c fui inuitatus : ibi ille quaerere a me cœpit : Si qua in rc auxilium ab eo egerκ. Respondi ego : minime opus videri necessaria cius tutela. Et ille : Dicunl te Lutheranum esse : nos Lutheranoa defenderc solemus, quoniam melius de ANNEE 1594 329 Deo sentire videntur, & nobiscum parum dissentiunt, multum autem dissentiunt Papislœ, qui figuras & imagines faciunt Deo, & illas colunt. Et ego : matrem inuisurus anum, hue nauigaui : quid isti de me sentiant, parum euro, cum sint ignari & indigni, cum quibus ego loqui de Deo debeam : maxime cum tales sint, postquam mutata est vrbis forma, qui olim colloquii caussa magnae dignitati sibi adscripsissent, adsistere ante fores meas. Et ille : Scio & audiui quis sis, & Rex noster honorificum dιdit tibi Passaportum : & si vis fieri Turcus, ego curabo, vt sis Prorex hξc, & possis omnes tuos ini- micos occidere (Proregem regionis vocant illi Beg, quamuis haec vox sit etiam minoris dignitatis.). Et ego : Christianus hue veni, Deo iuuante discedam Christianus : & pacifiιe veni, vt viderem matrem : pacifiιe etiam discedam, neq3 nocebo alicui, quamuis isti beneuolentia aliqua sint indigni. Hcec duo- decies ab illo repetita sunt, vt fierem Turcus, & erat suborna- tus Monachus quidam Graecus, qui testaretur, me esse circum- cisum & fuisse Turcum : hic magnae molestiae {page 7 :) & peri- culi fuit mihi principium. Dixi sublata voce : Mihi videri rem. indignam coram Praetore Regio, res tam turpes per mendacium narrare. Ad haec subrubuit Prœtor : & incandescens Ianizerus quidam, qui aderat, & mecum ex Conslantinopoli venerat, acceptum malis verbis Monachum, ita exagitauit, vt si ego irstitissem, maie Monacho cossisset, & coactus fuisset fieri Turcus. Tum Prœtor animaduertens multitudinis insanae consuetu- dinem, indixit per Praeconem, per arcem & suburbia, & totam vrbem acclamari, in hanc forma, cuius habeo Graecum exemplum : Ex mandato Magni Domini (ita Regem Turcorum cognominant) & magni Cadi loci huius, significatur omnibus : Nemini licere aut verbo, aut facto, iniuriam aut impedimentum inferre Dn. lacobo Palaeologo, sub pœna 300 plagarum, & mille asperorum, hoc est viginti Coronatorum. Amurathes Celebi, magnus Cadi Chii. . Zeffer, Praeco praetorii. 330 BIBLIOGRAPHIE HELLΙNIQUE Hortatus est deinde me, vt in arce habitarem : Quod ego nolui facere. Mandauit igitur iudici rerum capitalium, vt mandaret suis lictoribus, noctu domum meam vt tutarentur : ita omnis multitudo dilapsa est : ita quietem habere cœpi. Eodem die, qui fuit 24 Maii, cum arcem essem egressus, reuocatus fui a Secho (est Turcorum Monachorum genus, sanctitale vitae cιlθbre) & prœscnte Aga lanizcrorum, & Magistro aulœ Proregis ciuitatis, & Quœstoris regii, & aliorum plurium, cœpit me hortari, vt essem animo ab omni populari iniuria quieio, & dc fide quœrerc cœpit, dicens : Audiui, tc esse in fiiie Iaurorum (ita Christianos no- {page S :) minant) doctis- simum : Quarc vcllem abs te quibusdam in quaestionibus edoccri : Quot sunt prophetœ Dei? vndc ortum duxcrunt? An post Christum Icsum alii prophotœ fuerint in mundum a Deo missi? An Christus dc illorum aduentu aliquid dixerit? An Christus Iesus alicubi se in Euangclio vocarit filium Dei ? Ad haO ego respondi vt summam admirationem (dicamne? dicam certc) mei apud animum eius reliquerim : cœpitque hortari ille, vt fierem Turcus : cum plurics hoc repeterct, & ego respon- derem me gratias illi agerc, sum ab illo magna cum commen- datione erga astantes de me facta, dimissus. Quare discipuli eius me comitati sunt domum. Interea cum ego cum Secho loquerer, tot illat% sunt plagai plebi contluenti a lictoribus, vt Nicolaus famulus meus, qui aderat, et ad me venire non poterat, miraretur, quod nullus esset mortuus. Sechianorum comitatus me apud Turcos reddidit honoratiorem, & verba Sochi apud discipulos commouerunt eorum animos vt me tutarentur & me inuiscrent. Non desliterunt lamen illi quales quales, & duo, aut trθs l'apista; commouere Monachos & alios, vt excommunicaront omnes, qui ad me visitalum venirent : minarentur, si parui pondθrent excommunicationem, bona illorum, quœ haberent in Italia coniiscatum iri. In hanc corum sententiam Mctropo- litanum quondam Lcsbium, qui co, aliam ob caussam, venerat, attraxorunt : vt hou ipsum ille faccret cum Gratis. Usee quϋuis ?? a me, 6c a nonnullis spernorenlur : altamen lantο fucrunt apud Cadi, vt si voluissem « desiderassem vindictam, potuisscm ANNEE 1594 331 omnes, aut pellere ex Insula tota, aul cogere ad ius coram rege venire. Hortabantur Turci, vt hoc facerem [page 9 .*) sed ego memor, qualem ob caussam Chium venissem, nulli quid- quam cuiquam nocere, sed dissimulare omnia volui. Nam in praeiudicium litterarum regiarum talia attentare, capitale videbatur, aut diminutio capitis. Die 31 Maii locutus sum iterum cum Cadi magno, monens me discessum parare : hortari c?pit ille, vt diu Chii essem : & deindc dicerc, paruam rem esse Turcum fieri, mihi promittere & curaturum, vt a rege seruaretur quod ipse promisset (sic) ad (tandem) 100 asperos, hoc est, duos coronatos in dies sin- gulos pro Lopha, qui mutatus in Tomar, sunt cetum millia asperorum in anno, hoc est, duo Coronatorum millia, & me futurum Proregem Chii. Nam quot quisqj asperos habet pro Lopha, hoc est, salario in die, tot millia habet pro Tomario, hoc est, reditu annuo in anno. Cum autem ego respondissem, quantum respondere satis est visum, ab eo discessi : & petita venia a matre, ex Chio solui die 14 Iunii, cum antea discedere non potuissem propter tempestates : & die 21 mensis attigi solum Constantinopolitanum, vectus trireme Algeriana iussu Pialii Bassae, qui Chium cum classe die 7 erat ingressus : & cum intellexisset Nauarchum nolle me recipere in triremem, misit, qui moneret vt me & reciperet & tutaretur, quod ille praestitit sedulo. iEgonesi fuimus per duos dies, propter Cluciali classis praefectum, qui nos excipere voluit conuiuio : inde Sestum, & deinde Gallipolim & tandem Constantinopolim. Chii cum Turci lustrare vellent templum Sancti ' Dominici, in quo pater meus fuerat sepultus, omnia ossa & cineres eorum, qui eo in templo sepulti erant, collecta disperserunt in mare, & omnem memoriam monumentorum expunxerunt : earn ob caussam {page 10 :) patri erexi, cum mei memoria monumen- tum, seu Cenotaphium, ita : θ A I θεοδώρω έλυμπι,δαρείω τω Παλαιολόνω κοψωμένω χαΐ θω^ασύν^ τ^ χλάυάρτ) 1. Dans l'original : sanctu. 332 BIBLIOGRAPHIE HELLENIQUE ζώση γονεΰσι ' μεν, γενέσει καΐ αναγωγή ', έπιςάταις 3 δέ, εν τοις τοϋ θεοΰ και των ανθρώπων, νόμψ, και συνήθεις άγαθοΐς δοκίμοις ευσεβεςάτοις. 'Ιάκωβος Χϊος τήν πατρίδα δις όταν ό ήλιος έ'φεγγεν έλευθέραν και εκ τρίτου μήνης k τας άκρας κοινή ςιγμ^ βουλομένης ζευγνϋναι δεδουλωμένην opqiv βου- λόμενος έθηκεν. Hoc est, Theodoro Olympidario, Palasologo, quiete potito, # Thoma- sinse Clauarm viuse, parentibus quidem ortu e; educatione, pne- ceptoribus autem, in his quae Dei $ hominum sunt, lege § more, bonis, probatis, longe pietati studiosissimis, Iacobus Chius, patriam bis lucenle sole liberam, $· tertio cum conaretur luna cornua communi puncto iungere, connectereque seruam videre cupiens : Posuit. Hsec in triangulari lapide, cuius Basis terram tangit, ex vno latere, ex altero autem : Παράδειγμα γενόμενος των τε της έκατέρης τύχης, και των δυναμένων ΰπο βίαιων άσεβους, δυσκίνητου ρίνης, αδόκιμου γλώττης δόξης, χειρός πράξεως, γενέσθαι, άνδρί άπαραφυλάκτως τηροϋντι σαυτον απ' ανθρώπων, ποος τους κατ' άρετάς πάντας άπεγθώς Β ενόντων. Hoc est. Spectaculum [actus, $ eorum quse sunt vlriusq$ fortunee, (page 11 :) g eorum quee fieri possunt a vi, impise pertinacis limee, improbse linguse, opinionis manus et factor urn, in hominem sine su[s]picione malt degentcm vitam, ab hominibus qui odio persequuntur omnes virtutem colentes 6. 1· Dans l'original : ζύσΐ] yovsuat. 2. L'original donne άγιγωγτ,. 'J. II y a dans l'original έτ.:ςίτο: sseuitiem fugerent : inter cos fuit miser Nicolaus, superintendens quondam Middelbergensis. Multum illo deplo- rauit suam fortunam apud me, clam aliis : is doctus in Latina, Graeca, & Hebraica lingua, nescio quo casu, non mihi fieri potuit obuius. Anno prœterito, cum ego hinc in Poloniam abirem, & ipse ex Polonia hue equitaret : ila (page 16 :) cum metuit, ne suu~ "rinceps eum quηreret ad mortem, ab i>lo Waiwoda per C cxislimans omncm impetum Christianorum ei insislere, vt caperetur, profectusTemesuarium, &indf· Byzantium, in senatu ANNEE 1594 337 Bassarum publiιe audiente Begc, petiit fioriTurcus : datum est illi spatium cogitandi octo dicrum, quod nollentquemquam nisi sua sponte fieri Turcum : audiissent autem cum fuisse Episco- pum apud Christianos : itaq3 post octo dies reuersus, cum ereclo indice pronunciasset illa : Deus vnus est, & quem misit ille, post Iesum Christum, est eius vates Mchemetus : obnubilatus capite lino albo, receptus est inter milites tertiae Legionis Equi- tum, cum salario 12 Aspcrorum in die, hoc est, 2t Cruciferi. Conceperat autem multa animo, sed spes eum fefellit, quoniam cum gnaris rerum locutus non fueral. Non sum aulem duo nisi verba cum eo locutus : & pœnitcns exclamauit : Vtinam haec mihi in Transyluania dicta fuissent, numquam ego Byzantium venissem. Certe, si spem haberet, suum principe non eius caput quaesiturum, rcuerteretur, & alicui acccrsita sua familiola, viueret, & est in ea calami ta te, misericordia hominum non indignus. Ante discessum etiam ex Byzantio meum, venit nuncius, cum mandatis, quod frater Regis Galliae esset in Begem Poloniae creatus aPoIonico Regno, ob intercessionem Regis Turcorum : non credebatur initio, quod dicerent, nondum aduenisse regios nuncios : post duodecim dies venerunt illi, & attulerunt ora- tionem, versam in Latinam linguam ex Boiemica, quam habuis- sent Legati nostri Caesaris : earn curauit verti in linguam Tur- cicam Mehemetus Bassa, quam ego Latinam legi. Laetabantur Turci, quod dicerent rcgnϋ {page 17 :) Polonicum obnoxium Turcico fore : nam nϋcii Regii narrabant me prιsente, Polonos ob metum, ne Turcus moueret illis bellum, eum sibi crιasse Rcgem, quem Rex mandabat. Hic multa praetereunda sunt. Pc~ lonia periit, nisi alicunde succurratur : vidi, & sum allocutus nοicium a priuatis Palatinis Polonicis ad Regem Turcorum bis missum, quod mihi displicuit, iugum Turcicum Poloniae impo- situm iri, in prouinciarum Ghristianarum pernie m. Passaportus Regius ita habet, datus mihi a Rege, per Mehe- metum Bassam, qui est alius quam ille, quem mihi Michael attulit. Summa est Turcica ex lingua versus : Praetoribus, Tribunis, Nauarchis terrae marisque, non solum Gallipolis, sed etiam aliarum terrarum, maxime prouinciœ Tran- 338 BIBLIOGRAPHIE HELLΙNIQUE syluaniie, & aliis Praetoribus & Tribunis maris, & ciuitatis Chii mandatur : vt nullus ipsorum aut aliorum ducum & Cas- tellanorum, cum vidθrent prœsens nostrum madatum, audeat aliter f.icere. Nos enim concessimus gratiβ prœsenti Iacobi Palaeologo Christiano Graeco, vt abire possit Chium, & ibi trac- tare sua negotia, & recuperare bona, quœ ad ipsum pertinent : & propter hoc permittetis ilium facere omnia sua negotia, non solum in mari, sed etiam in terra, in dicta ciuitate Chii, & nullus eum impediat, tam in eundo, quam in reuertκdo. Nam cum petitum hoc fuisset, non potuimus hoc illi denegare, vt veniret, ad cτficienda sua negotia : propter hoc, quantum vobis est cara gratia nostra, non resistetis illi, sed permittetis abire, & sua negotia cτficere. Nam sub prœsi- [page 18 :) dio huius nostri mandati discedit ex ciuitate Gonstantinopoli, ad suum iter, ad dictam ciuitatem. & ita vobis omnibus ministris praeci- pimus & ordinamus ne aliter faciatis, nisi id quod hoc man- dalo vobis ordinatur, sub poena auersionis nostras gratifie a vobis. Itaque sciatis volutatem nostram. Scripta in ciuitate Cons- tantinopoli. Anno 981. Si animaducrtis, ter repetitur idem, quod fieri est mos aulae cum scribere uolunt in optima, vt nos dicimus, forma. Discessi Constantinopoli, vt dixi, die 8 Iulii cum Legato Muldauiae Regis, & post mullos errores, die 20 perueni Silistrβ (olim Axiopolis dicebatur) ad Danubium sitam : vbi inueni Emericum Morawsky Morautuu. qui captus cum diriperent TurciLipam, & puer ductus in Turciam, tβdem factus est Tur- cus : nunc cogitatad Caasarem venire; promisi omnia sperari a clιmente Domino possent : maxime cϋ sciβt turcice, habere posse locum honestum apud interprθtes. Ex Silistraveni Bucu- resti in Transalpinam, & exceptus fui honorifice a Rege, quoad ibi fui. Misitmane, vcsperi, gallinas, carnes, candelas, panem, vina, auenam, fœnum, paleam, vt rcddiderit me sibi deuinctis- sinium. JIabct in vxorcm nobilem Chiam ciuem meam, exSal- uaresarum familia, splcndidaolim&opulenta : illamehonorauit munere. Itaque ex Silistra hucusque nil ferme feci sumptuϋ. Redeo Conslantinopolim, ubi, die 7 iunii, spectantc Nicolao illo Ghrauero, crudelissime est Sechus vnus ca?sus a Turcis, iussu saccrdotum aliorfi, & ipse sacerdos. Is, audita concione, ANNΙE 1594 339 in qua narrabatur Deum septem orbes & septem caelos crιasse, misisseq; equum e caelo ad Mahumetλ, per Gabrielem (p. 19 :) archangelum, vtille, conscenso equo, perlustrare posset omnes septem orbes, vt deligeret locum, in quo habitare cum suis posset, dixit banc esse fictam fabula, & persistendum esse in Alcorani narrationibus, cui nihil esset addendum : & ita egit vt magnam & splendidam multitudinem in suam sentιtiam per- traxerit. Quare vocatus a Muphthi, qui est alter Papa, in con- sistorium sacerdotϋ, permittente Mehemeto Bassa, cum adsen- tiri illis nollet vt fateretur quod ilia esset historia, damnatus est capitis : tulit mortem ille constantissime, non in cτsueto loco suppliciorum, sed ante carceris ianuam. Nam, cum ille deduceretur & auditum fuisset Constantinopoli, omnes eius discipuli armati locum supplicii sepserunt : venerut etiam eτ armati ianizeri, solachi & alii magni nominis viri. Veriti igitur sacerdotes tumultϋ & caidem, quae secuta erat, ilium carcere egressum iusserunt occidi & comburi, & duos eius cum eo captos discipulos suspendi, & diffugerunt. Hoc audiens ex iani- zeris vnus, accurrens super corpus Sechi, praeciso sibi iugulo occubuit. Die 29 eius mensis, alii 5 capti sunt & occisi; & die 1 iulii, alii 4 unco suspensi, & die 2 ad 40. Hanc immanitatem auersati milites aliqua commentantur. Nam Sechus iste & doctus & Celebris inter eos cum suis discipulis erat, & extant ad 5000 qui eius opinionem tuentur. Eodem tempore quo ista fiθrent, datus est mihi legendus liber turcicus, cϋ apposita ad singulos versus latina interpre- tatione ab interprθte vno regio sene & non indocto viro sacer- dote olim, prius Christianorum, deinde Turcorum : in eo tota religio turcica explicabatur. Hoc audito, Nicolaus ille, cum suis sociis, venit ad me rogans ne iudicium meum in librum ilium {page SO ? dicerλ nee contradicere vellem, ne pericli- tarer. Respondi : si tacenda est Veritas, satius erat Romae reti- cere. Dicebat autem omnes milites ex Christianis factos Turcos, cum rogarentur quid crederent, vt vitarent improbitatem sacer- dotum, cogi dicere : id quod Rex credit. Ita cnim vitare omnes molestias. Yenit igitur ille & dixit : Legistine librum? Perlegi, inquam 340 BIBLIOGRAPHIE HELLENIQUE ego; & iIle : tam cito? Quidni, inquam, cum vitam traduxerim Jpgendo, commentando? Et ille : Quid sentis? Eris Turcus? Multum, inquam ego, longinquus sum ab hac sentκtia : nβ liber vester principia & fines habet de Mehemeto & citβt Alco- ranϋ. Media omnia continκt tractatϋ de virtutibus. De virtutib. autem ciuilibus vellκ legisses scriptores Graecos & Latinos eos, qui fuerϋt ante nalQ Christϋ & Mehemetum. De Mehemeto autι, nisi Alcoranus abs te bene vertatur, postquam dicis fuisse a Christianis maie versum, & ego bene versum, legero, quid dicere possim? Est tamen de quo disputem tecum de annis, quod non videatur annus 981 transmigration's Mehemeli res- pondere anno natiuitatis Christi 1573 posse, nisi velis facere vt primus annus transmigrationis Mehemeti fuerit annus nati- vitatis Christi 631, quod tu negas, ct dicis annum primum trΰsmigrationis incidisse in annum 592. Nam, si annus tur- cicus est lunaris & dierum 354, quomodo potest respτdere annuatim annis Christianorum, qui sunt solares & dierϋ 365 hor. 6? Ita disputationem de annis exorsus, coegi ilium melius cogilare, & dixit : Audiui te doctum esse & perspicacis ingenii & mullœ lectionis. Ita ego consulebam vt ad Muphthi dededu- cerer, ad familiarcm confabulalionem, nam idem me sperabam facturum, quod Chii cum Sec h ? fecerβ. Nam in- {page 2/ .*) slitutum Pauli prœ oculis habebam, qui se cum Deum praedi- care dicebat, de quo ille scripsisset : Dei genus sumus. Ita ego ad illum Deum & Christum, quern celebrabat Alcoranus, deducere conabar. Nam Turci Alcoranum hune veluti rudes conciones Mehemeti dicuntesse. Illi autem nτ insistunt, nisi qua de Deo & Christo disputβt, alia pra^tereunt. Vtinam com- modum tempus fuisset colloqucndi cum supremo bassa & supremo iudice ! Reuersus hue sum die 12 augusti, & cccc vnus & alter cum Uteris ex Polonia, in quibus narrabatur a quodam Gregorio l'aulo auditum fuisse, nescio vbi & abs quo aut quibus, me Turcum esse factum, cum in œnopolio potarem Constanti- nopoli cum quibusdam Turcis. ? miseros homines ! Atqui ego, si vmquani alias numquam ad bibendum œnopolia sun» injres- sus, hoc maxime ibi, ne existimationem nu-nm Chii, Constan- tinopoli & per totam Thraciam celebrem, amitterem, mihi minime faciendum duxissem, ego numqua in ?nopolio fui, quod inTurcia est infame, ego nunquam cum aliquo potaui, in paupere & canino conuiuio, hoc est sine vino, excepi domi meae non semel Nicolaum illum & eius socium, & alios quos- dam qui Turci ex Christianis facti fuerant. Ita infrenes linguai mea omnia deturpare conanti . Praga discessi, paulo post nar- ratum ibi est me duce sicariorum esse factum. Polonia dis- cessi, & ecce quid narratum est. od Deus parcat omnibus, & bene vale cum tuis. Alia in aliud lempus. C[l]audiopoli, die 10 decemb. [1573]. Piblioth. de l'Ecole des Langues orientales : Mel. 8° 123.
  3. POLO LAVREDANO PATRITIO