RERVM QYJE POST PVGNAM 'MANTINEAM IN GRACIA

  1. (03) BIBLIOGRAPHIE HELLENIQUE XV-XVI TOME QUATRIEME
  2. 606 GEORGI GEMISTI RERVM QYJE POST PVGNAM ' MANTINEAM IN GRACIA ACCIDERVNT breuis commenta- rius A M. ZACHARIA ORTIIO POMERANO, POETA LA- VREATO, $ Academiœ Grypsuualdanse publico Prof essore, Lalio donatus. EDITA LVBECiE IN OFFIcina Georgij Richolffij. M.D.LXI. In-8° de 36 feuillets non chiffrιs, groupιs en 8 cahiers signιs : ? ABCDEFG, de 8 feuillets chacun, sauf A et G, qui n'en ont que 4 chacun. La. souscription reproduit identiquement les indications de lieu, d'imprimeur et de date, qui figurent dιjΰ sur le titre. Petit volume de la plus extrκme raretι. En tκte, ιpξlre dιdicatoire de Zacharias Orthus « Serenissimo et potentissimo principi et D. Domino Friderico Secundo, Danorum, Noruegiorum & Gothorum Rιgi, Duci Slesuuici, Holsatiae et Stoma- riae, Comiti Oldenburgi, Ditmariœ & Delmenhorst, Domino suo cle- mentissimo, S. P. D. » Biblioth. universitaire de Gottin^ue : Auct. gr. VI. 6289. sime. On trouve, en tκte de ce petit volume, une ιpξtre dιdicatoire de Guilielmus Cripius ΰ Franciscus Thorius. Bibliothθque Mazarine : ?" 21545. (A la fin .) REGISTRVM. XABCDEFGHIKLMN. Omnes sunt quaterniones, pra;tep X qui est terniones (sic), ? vero duerniones (sic). Venetiis, Apud Hicronymum Scolum. MDLXII. In-folio de six feuillets non chiffrιs -f 400 colonnes. Sur le titre, « vιritable portrait » d'Aristote. Marque ΰ la fin du volume. Rarissime. Un exemplaire nous a ιtι offert, en 1890, par un libraire de Paris, au prix modique de 3 francs. Bibliothθque Mazarine :n° 3817 *. 88 BIBLIOGRAPHIE HELLENIQUE 613 ΣΠΑΝΟΣ Ένετίησι παρά γριττοφόρω τω ζανέτω. In-4° de vingt-quatre feuillets non chiffres, en un seul cahier signe α (alpha). Sur le titre, marque de Zanetti avec les initiales C. Z. Au verso du titre, une xylographie representant le Spanos en conversa- tion avec un bouc. Plaquette d'une extreme rarete. Bibliotheque universitaire de Tubinguc : DKI. 6. 4°. Cet exemplaire a appartenu a Marlin Crusius, qui a ecrit sur le titre l'es notes suivantes : Αιαβολή ές τους Σπανούς ota τα; αυτών ε'ς του? "Ελληνας οεινοτάτας άο'.κίας, ut pulo. Πάμπολλα ακάθαρτα κα! βοελυκτά. Librum hune d. Hieronymus Viscevus, 9 nouemb. 1588, Veneliis mihi M. Crusio scripsit non esse in Jlispanos Οβριστιχόν, se.d eravou; d'ici quibus barba tenuis raraque est. Pulo χρώμα ' esse Gi'wcorum Jlispanos metuentium. Jit, 23 ianu. 1581, mihi d. Argyros Grmcus dicebat in mensa mea : Σπανός est libellas in raram ha beates barbam, qui sunt astuti2. Marlin Crusius nous a laisse, dans sa Tureogneeia (p. 206-208), des details tres complets sur cet Argyros. Nous allons y puiser. Disons d'abord que. Lucas Argyros etait accompagne de son neveu (tils de sa s?ur), nomme Andre, et laissons la parole a Crusius : ·« Et, quia φιλέλλην sum, de Argyris, quantum sesquidic inter occupationes cognosecre polui, hic inseram. Die 2.'i ianuar. 1581, vencriint domum meam duo Gtteci, cum interprete loan. Friderico Vueidnero Lipsensi, procero iuvene, latine et italicc, non lanluin germanice, loquente. Ipsi, mcdiocris statural viri, nacli illum Vuircel)urgi, scientes, ultra vulgarem grajcam, eliam ilalicam lin- guam. Exhibuit mihi pelilionem corn m latine Vueidnerus, ut com- 1. Comme en francais couleur dans son sens populaire, c'est-a-dire mauvaise .raison, ynensonr/e. i. On ne sait si, apres cette double affirmation, le brave Crusius fut convaincu que le Stpaiius (Hait non pas un Espagnol, mais un homme a la barbe rare. Nous avons publie dans notre Bibliotheque vulr/aire (t. Il, p. 28 d «) un texte du Spanos different de celui-ci. Voir ce que nous avons ecrit u ce sujet dans la prelace du uiAnic volume, p. xxiv axxviu. ANNEE 1562 89 mendatos haberem, in qua hsec narrabantur. Venit ad te, inquit, Lucas de Argenteis, seruus humilis E. T., qui, cum esset dominus in temporalibus castelli S. Nicolai ins. Santorin? in Archipelago, anno 1577, oppressus fuit a decern triremibus turcicis. Captum est id eius castellum cum omnibus suis perlinenHis. Abducli sunt Tripolin Syri?, in miserrimam captiuitatem, ipse et uxor eius cum liberie, et sororius ac soror cufn tribus nepotibus et pr?senie Andrea. Quibus indicta est taxa 2500 cechinorum, siue tria millia coronalorum et sepluaginta. Con fug it ergo priedictus Lucas ad charitatem principum et prxclaro- rum virorum. Adiuua ipsum commendaliuncula ad magnif. d. rec- tor em Academiiv, et Uteris aliquo commendalitiis. Τότε εγώ έδεξ'.ωσάμην αυτούς. Postea, dum hic fuere, mens? meai adhibui, semper aliquid interrogans et annotans. D. Lucas sexagenarius erat, semicanus ; D. vero Andreas, 30 annoruin, vir χαρίεις, Luc? e sorore nepos, cognomento .'Αργυροί ', ex ins. Σαντορίνη, quai olim θτ,ρασία fuisse fertur... Huius autem ins. castello S. Nicolai praefuerat D. Lucas, τοϋ nots Ματθαίου υ'.ός, tribularius Turcai ; sed postea, castello des- tructo, a pirata X triremium Tripolin abductus est, qui etiam τους χριστιανούς όλους (inquil Andreas) του αύτοϋ κάστρου αίχμαλώτευσεν. Abducli sunt familiai ipsius in Syriain hi : « Κύρ Λουκάς, κυρ 'Ανδρέας, D. LuCUi UXOr 'Ρεγ~να, liberi eorum 2 Μανόλη (Manuel) et 'Αντώνιο. Soror eius ΕΙρήνη, sororius Ίωάννή; Τζί- γν,ς, et 3 nepotes 'Ιωάννης, Ματθαίο; κα· Λουκάς. « Habebanl ipsi duo inultoruin magnorum lileras commendatitias, ut Gregorii - XIII P. membranous cum bulla plumbea, in cuius uno latere nomen hoc, in allero vero lacies Petri et Pauli. Item Lolha- ring. & Badens. principum, neciion Bauariue ducis ad Vuirtenber- gens. ducem. Pra;terea comilurn, baronum etaliorum. « Iter eorum fuit hoc : 1 Oeta, Κρήτη. 2Ζάτ·.οοί, Zante, Zacynthus. 3. Ancona, ubi Gnecorum Icmplum S. Ann? est. A Roma. 5 Vene- tian .... 3 0 Gallia el Lulelia. 7 Treuiris. 8 Mogunlia. 9 Herbipolis, Vuirceburgum. 10AuguslaViiidelic.il Ralisbona. 12 Passauium. 13 Salisburgum. 14 Monacum. 15 Conslantia. 10 Tybinga. Lucas barbam et crines μελανόλευκος : Andreas μελανόΟριξ και μελανοπώγων, 1. Je conserve l'accentuation adoptee par Ousius, niais il faudrait ecrire "Αργυροι. Andre ecrit plus loin "Αργυρος. 2. Le texte porte par erreur Georgii. 3. Les quelques lignes que nous passons ici, et qui concernent Gabriel Severe, archeveque de Philadelphie, ont ete reproduites dans le tome 11 du present ouvrage, p. 148, note 2. 90 BIBLIOGRAPHIE HELLENIQUE facie boni coloris ; ulerque humanissimus, senior autem paucioris sermonis, uterque ad interrogata mihi benigne respondens. « Non multo post quam illo die venissent, mihi Epicleti έγχ*φί- Stov donarunt, Luteci? eleganter minutis litcris graecis ab Iacobo Έπισκοπόπουλο, cognato ipsorum, Hispaniam petenle, descriptum, Candida membrana ligatum, cui Regis Galliarum insignia aurata impressa. Cuius initio Andreas inscripsit : To αΰ'το βυβλ/,ο έδοκά εγώ άνδρέας άργυρος, κα;. ώ Οίος μου ό κΰρ λουκάς, δ;ά μικρή Οιμυιι τοϋ κυρίου μαοτήνου Κρουσύου, αξιότατου διδάσκαλου. 'Εγώ άνδρέας άργυρος εκ wwou σαν- δορήνη τοϋ άρτζιπελάγου.... - « Tunc idem Andreas M. Eusebio Stettero, schol? apudnos ana- tolic? moderatori, munus danti et bene precanti gratias agens, ait : καθος παοακαλεΐς έσί oti εμε, ήτ!ς ιταρακαλο εγώ διατασίνα, quemadmodum precaris tu mihi, sic precor ego tibi. «Die 24 ianuar. aliquot florenos αύτο~ς διετφαξάμν/ a Senatu Aca- demico et Collegio meo Philosophico. Commendaui eos Uteris : 1 Stutgardiam, illustrissimi principis nostri pneeipuo secretario D. Melchiori Segero, et M. Leonhardo Engelharto, Schoko ibi rectori. 2 Argentinam, D. Ioanni Pappo theologo. 3 Genevam, I). Francisco etAemylio f. eius Portis '. Nam repetituri Galliam erant. Etoptimus princeps (ut postea cognoui) liberaliter cos munerauit. Turn in prandio hilares cramus, inleruenienUbus etiam honestissimis malro- nis, commatribus meis, et uxori meai charae assidentibus : Marga- retha Eggelspacchina, D. Iacol)i Eggclspacchii, consularis in oppido imp.Bibcraco, viri pii et prudenlis, F. Magistri BarthoIomaM M?ger- lini, professons hic μακαρίτου, vidua : et nobili ac decora f?niina Susanna Gallianerina Carintina, M. Chilian! Freimylleri Ilalens. Sueui (cui loan. Iacobum f. e s. baptismale sustuli) uxore : eo tem- pore, donee vir eius peregre rediret, domi noslne habitante. Postea magnopereelerebro mihi, quanquam indigne-, gratiis aclis, dcxtram meam osculali, eique fronte sua imposila εΰλογίαν Domini precati, discesserunt (quanquam libenter eos diulius retinuissem), principem nostrum qua>situri. Eis famulus meus, Iacobus Maicr Binicccnsis, viam aliquo usque monstrauit. Pallia nigra gestabant el sncculos, atque ulerque Gra'cus scloppum cubilalem; solus vero Vueidnerus gladium. Dederam ois eandem quam biennio fere ante Slamatio Cypriobenediclionemex 121 psalmo. Τοις ιύγενέϊΐ χα! τιμίοις avooaet 1. Cette lettre de Crusius a Francois et Emile Portus est publiee ilans la Turco- grsecia, p. £iii-S22. ANNEE 15b2 91 χυρ(ψ Λουκοι και κυρίψ Άνορέ?, τοις ΆργοβοΤς. Koptoc φυλάξει υμάς, κύριος σκέπη υμών, et quae in psalmo sequuntur : quae verba etiam Vueidnero latine descripsi Μαρτΐνος ό Κρούσιος, εν Τυβίγγιρ, χή κδ' Ιανουαρίου, ετει τή"ς σωτηρίας τψ αφπά '. » Martin Crusius est le premier qui se soit serieusement occupe en Occident de la langue et de la litterature des Grecs modernes. Une telle etude presentait alors de serieuses difficultes. Aussi avons-nous pense que le lecteur ne serait pas fache d'apprendre en quelles cir- constances et avec quels gens Crusius tachait de s'initier aux choses de la Grece. On trouvera plusieurs fois encore, par la suite, des rela- tions analogues a celle que nous venons de reproduire. Note sur l'annee 1562. En cette annee, eut lieu la publication du livre suivant : Zacharise Orthi Pomerani, poetae lavreati, Carminvm liber primvs. Rostocliii Stcphanus Myliander excudebat. Anno M. D. LXII. In-8° de 32 feuillets non chiffres. Rarissime plaquette. Cet ouvrage contient une piece de vers ainsi intitulee : Zaehariai Orthi, poeta1, Iaurcati, ad illustrissimum princip.em D. Iacobum lleraclidem Basilicum, despotam Sami, marchio- nem Pari, &c. equitcm auratum Caroli V et coraitem Palati- num, Elcgia s. Bibliotheque municipale Je Stralsund : Ν. Β. 14. 1. Andre Argyros visita de nouveau Tubingue environ quatre ans plus tard. Crusius note ainsi le passage de ce Grec, dans ses Annales suevici (t. II, p. 192).: « Fcbruar 18 (an. 1585), Graeci duo ad nie veniebant, Ioannes Tholoites, ιερεύς Tliessalonicae, et iterum Andreas Argyrus, nihil petens, sed amiciti? altcrius gra- tificans. » 2. Je J'ai reproduite dans Deux vies de Jacques Basilicos (Paris, 1889, in-8°), p. 273-278. BIBLIOGRAPHIE HELLENIQUE 614 NICEPHORI GREGORAE, ROMAnae, hoc est Byzantin» his- toriee Libri XI : quibus res a Graecis Imperatorib. per annos cxlv, a Theodore- Lascari priore, usque ad Andronici Palasologi pos- terioris obitum gestae, describuntur, & Nicet? Acominati Cho- niatas παραλειπόμενα supplentur : Nunc demum liberalitate Magnifici & Generosi uiri, D. ANTONII FVGGERI, &c. & HIE- RONYMI VVOLFII labore, Graece Latineque editi, cum Indice copioso.His adiunximus LAONICI CHALCOCONDYLAE Tur- cicam historia, CONRADO CLAVSERO Tigttrino interprete : sed recogniiam ab eodem, $ ad D. PHILIP PI GVNDELII exemplar emendatam. Ita quatuor his scriptoribus, Zonara, Choniate, Gregora, Chalcocondyla coniunctis^ integrum Byzan- tins historiee corpus a Constantino magna ad Constantinum pos- tremum, § Constantinopolim a Turcis occupatarh # possessam, habituri sunt studiosi, ittraq; lingua exposition, tit '# de fide interpretum constaret : $tarn rudibus Grsecarum Hterarum, quam doctis, maiore commoditate quam sump tu consuLretur. Cum C?s. Maiest. & Christianiss. Gallorum Regis priuilegijs ad decennium. BASILEAE, PER IOANNEM Oporinum, Anno Salutls 1562. (A la fin :) BASILEAE, EX OFF1CINA IOANNIS Oporini, Anho~ Salutis humanae M. D. LXII. Mense Auguste In-folio de 8 feuillets non chiffres -f 274 pages +. colonnes chiffrees 275—534 + 20 feuillets non chiffres. Signatures : «, 8 feuillets; a-y, 6 feuillets chacune; z, 4 feuillets; Λ-Ν, 6 feuillets chacune; 0, 8 feuillets. Marque typographique sur le titre et a la fin du volume. Edition peu commune. Biblioth. royale publique de Dresde : Hist. Byzanl. uo. Bibliotheque Mazarine : n° i>672. exemplaire, obligeamment communiquι, que j'ui fait la prιsente description. Bibliothθque du Musιe britannique : C. o2. aa. 1. Bibliothθque impιriale de Vienne : 22. J. 70. ANNEE 1363 05 curauimus ut nostra opera quam fieri posset emendatissime cderontur. Ita enim sperabamus posse nos pro uirili nostra iis, qui et bonam doctrinam acquirere et optime uitam insti- tucrc desiderarent, prodesse. Vt autem magis laborem hunc nostrum, qualiscunquc sit, pii ac christiani homines probarent, te unum, illustrissime ac rcucrendissimo Hernande, tutorem elegi. Nam, cum ego Floren- lia'. natus a Florentinaquc matre educatus, patri tuo, duci nostro inuicl issimo, suisque omnibus omnia deberem, tibi praicipuc haec episcopi sanctissimi ac doctissimi scripla, ab innoccntissimis uiris cxposita, eardinali amplissimo atqueinte gerrimo, dicanda esse censui. Primis cnim hisce tua? adolescentia1 annis, cam indolem, illud ingenii acumen prae tc l'crs, ut magna omnium spes sit eum te cuasurum uirum quern non sccus ac priscis illis tcmporibus sanctissimos illos alque eruditissimos patres uene- rabantur omnes et suspieicbant, nostra1 tcmpestatis homines admirentur et colant. Vale. Λ la longue souscription reproduite dans le tome premier de cetle bibliographie, p. 1114, on a substitue ce bref colophon : Ενετίτ]^ τταρά Ψραγγίσκω τφ Ζανίτω. lequel est suivi du registre : ΛΒΓΛΕΖΗΘΙΚΛΜΝ30ΠΡ. "Λττχντά 'π-'. i'jai'.x. Dans cet exemplaire, on trouve, au bas du feuillet 2 recto, la signature Ait, tandis que, dans les autres exemplaires, le feuillet 1 etant blanc et te feuillet Ί occupe par le litre, le premier cahier n'a pas de signature. Si l'on ne connaissait que des exemplaires pareils a celui que possede Ingrain liywaler, on pourrait croire, apres lecture de Tepitre dedicaloire, que Francois Zanetti est reellement l'editeur de cet ouvrage, et non pas Zacharie Scordylis. Cependant, il y a, au leuillet (io verso, trois mots qui suffiraient peut-etre a faire naitre des soupcons dans l'esprit du lecteur. Ces trois mots (τοϋ έμοϋ -ατρός) figurent dans le titre d'une scholie sur l'epigramme 87 de Jean le Geometre. Voici et l'epigramme et la scholie. "Οτι δει τους πίπτοντας μη τους κακοΐςέπ(.μ\ένειν. Ε! άλλοις έκέλευσεν ό κύριος έπτάκις επτά και δεκάκις άιρίειν πταίσματα των ετέρων, ούκ ίχν πρώτος εκείνος άφήκε πλέον ¦ ώστε μή ε'κοις τώ μετά τήν πράξιν μνώντί σε των προτέρων. ων Γεωργίου ιερέως Σκορδυλίου τοΰ έρ,οΰ πατρός. Ού δια ό'οον τέθηκεν ό κύριος το έβδομηκοντάκις επτά, όθεν Ουοε ούτος ό άγιος ακολούθως έπήγαγε τόν αριθμόν · το γαρ δεκάκις, τρινώς νοείται ενταύθα, ή δεκάκις επτά, i) δεκάκις δέκα, κατά το επτάκις επτά, ί] δεκάκις μθ', κατά τον πολυπλασιασμόν τού επτά ' άπερ άπαντα τό άναοίθμητον δηλούσι ' τα οε έβδομηκοντάκις επτά κατά τόν πολυπλασιασμόν τε.τοακόσια έννενν'κοντα σημαίνει. On trouve aussi, au feuillet 2 verso, une note de Zacharie Scordylis. Rare. Un exemplaire, relie en parchemin avec les Politicorum libri oclo, Leonardo Arelino interprete cum D. Thomas Aquinalis interpre- tation (Venise, 1368, f°j, est cote 10 fr. sous le n° 794, dans le Catalogue 100 de Enrico Vismara (Milan, 1901, in-8°); p. 28. Bibliotheque Mazarine : n° 3022 *. 08 BIBLIOGRAPHIE HELLENIQUE In-4° de 30 feuillets non chiffres, divises en 7 cahiers de 4 feuillets chacun, sauf le dernier qui en a 6. Dans l'exemplaire de la bibliotheque municipale de Stralsund, le titre et l'epitre dedicatoire occupent les deux premieres feuilles soit 8 feuillets, et le texte cinq feuilles et demie, soit 22 feuillets. Cette epitre dedicatoire, adressee a Maximilien II, empereur designe, est datee de Wittemberg, 10 septembre 1363. Dans l'exemplaire de notre Ecole des langues orientales, cette seconde partie porte la date de 1S68 ; elle ne comprend en tout que 26 feuillets, soit 22 pour le texte, et 4 pour le titre et l'epitre dedi- catoire. Celle-ci est adressee a Jean, fils de Gustave Wasa, et datee Sundii, idus maias, anno domini 1558. Ce millesime est errone ; il faut lire, comme sur le titre, 1568 ; car, dans l'intitule de l'epitre dedicatoire, Gustave Wasa, mort en 1560, est appele prince inclytx memorise, qualification qu'on n'aurait pu lui appliquer en 1558. Zober, dans son excellente elude sur Zacharie Orthus, n'a pas signale d'exemplaires avec la date de 1568. On s'est probablement contente de reimprimer le titre et de remplacer l'epitre dedicatoire a Maximilien par une autre piece du meme genre, mais plus courte. C Ζαχαρίου τοΰ Όρθοΰ ποιητοϋ δαονηφοροΰντος ιστορία καισάρων των ρωμαϊκών. Zachariae Orthi PoOt? lavreati historia Roma- norum Caisarum. Anno M. D. LXIIl. In 4° de 60 feuillets non chiffres, divises en 15 cahiers de 4 feuil- lets chacun. Tel est le titre des exemplaires dedies a Jacques Basilicos Hera- clide, prince de Moldavie. Mais il existe d'autres exemplaires sans date, dedies a Eberhardt, evoque de Lubeck, et dont le titre est ainsi libelle : Ζαχαρίου του ΌρΟοΰ ποιητου Βαφνηφοροΰντος καισάρων των ρωρ,αϊ- κών βίβλος. Et au-dessous cette epigramme : Εις καίσαρας Zayapio'j τοΰ ΌοΟοΰ, ποιητοΰ τοΰ δαφνηφόρου και ένοόξου, επίγραμμα Μν/α/,λ του 'Ρετίλλίου. ANNEE 1563 99 Τούλλιος Ίστορίαν Κικέρων σεσοφισμένος άνήρ δημοσίαν μνήμην εμμεν' eeiTte λεώ πρήγματος αρχαίου ξών ' μνήμα, τόποιο χρόνου τε δήλωσιν κρύφιας πρήξιος ήέ φρενών ¦ οσπερ άρ' ηγεμόνων το λιλαίεαι ί'δμεν εκάστων ανδραγάθημα βίου η το βδέλυγμα τρόπων, την άνάγνωθι βίβλον δ' ην Όρδοϋ Παλλάς Άθήνη ποιητοΰ γλαουραϊν πάμπαν έ'οργε γεροϋν ' ιστορίας 'Ιταλών, Γερμανών, Θρηϊκίων τε ευ άναγνους, τα καλόν ξήλοε 2, φεΰγε κακόν. L'epitre dedicatoire a l'eveque de Lubeck est ainsi intitulee : Reverendissimo in Christo patri et domino d. Eberhardo, episcopo Lubecensi & Verdensi, abbali ad d. Michaelem Luneburgi, domino suo clemeniissimo, s. p. d. Cette epitre n'est pas datee. Voici maintenant, reproduite integralement, l'epitre dedicatoire a Jacques Basilicos Heraclide : ILLVSTRISSIMO PRINCIPI & DOMINO D. IACOBO HERACLIDjE, DESPOTE SAMI, REGNI MOLDAVIE PRINCIPI, DOMINO SVO CLEMENTISSIMO, S. P. D. Eo fine sapientes & docti homines scripserunt, semperque legerunt historias, illustrissime et potentissime princeps, do- mine clcmentissime, ut nobis scdem ccclesiae Dei in genere humano ostcndercnt, variasque bonarum rerum publicarum tam in toga quam in bello formas depingerct. Atque ita viuis exemplis nos ad piclatem orga Deum exsuscitarcnt, et insignibus illustrium personarum eucntis ciuem patriae sua; utilem, siuc qui ad gubernacula reipub. sodebil, sive qui priuatus domi viuet, σύνεσιν πολιτιχήν doccrent sapienterque et bene vitam degendi, prudentiam in actionibus et consiliis omnibus lectori monstrarent, ut bonus inprimis & doctissimus scriptor libro I Tclyb. inquit δια το μηδεμίαν έτοιμοτέραν είναι τοις άνθρωποι; διόρ- θωσιν της τών προγεγενη μένων πράξεων επιστήμης. Plurimam vim in ingenuis animis νουθετικους λόγους seu prseccpta ethica de 1. Lire ζών. 2. Lire ζτ,λοε. • 100 BIBLIOGRAPHIE HELLENIQUE honestis moribus et virtutis actionibus habere non co inficias, sed quantum viua praeceptoris vox mutis magistris aut libris pr?stat in institutione, et altius animis sedet dicentis autoritate, moribus & aiiectibus formata & expressa doctrina, ita prsecepta siue diuina, siue politica insignibus excmplis vitam accipiunt & vehementius animos aut ad virtutis pulchritudinem consec- tandam exstimulant, aut ad vitii turpitudinem et infamiam declinandam seuerius deterrent. Ita Plutarchus in vita Thesei et Themistoclis ait : Θεμιστοκλής είπεν ώς καθεύοειν αύτον ουκ εων το Μ'.λτιάδου τρόπαιον, ούτως έκείνω (οηλαοή θησεϊ) τοϋ 'Ηρακλέους θαυαάζοντ'. άρετας, καΐ νύκτωρ όνειρο ς ήσαν αί πράξεις καΐ μεθ' ήμέ- ραν εξηγεν αύτον ζήλος και ανηρέθ'.ζε τα5τα πράττειν οιανοούμενον '. Alexandrum quoque Magnum, contribulem T. C, ideo Homeri Iliada semper puluinari cum pugione subposuisse existimo ut dum legcrct facundia diuina et ingenii admiranda copia, Achillis a quo genus maternum ducebat, ad Troiam illustrata facinora, sese ad similem virtutem excitaret. Ita Caganus, rex Auarum aut Vngarorum, tempore Mauritii imperatoris, cum propter succcssus belli csset insolentior, rccitata historia per legatum Prisci, ducis Mauritii. placatus est,& de crudelitate atque supcrbia nonnihil remisit : nam cum Priscus post aliquot con- ilictusad eumoratoremdeinduciismisisset, Caganusque ferocius rcspondisset : Sesostris, rex /Egyptius, orator inquit, aureo curru vehebatur, quern quatuor domiti rcges trahebant, quorum cum unus saipius respiceret, et cur hoc faceret ab insolente et superbo regc interrogaretur : intuens, ait, rotai volubilitatem, in qua cito ca qua; summa fuerant hunt ima, cogito de nostra fortuna. llac motus admonitione Sesostris factus est modestior et reges liberauit. Hoc pacto recitata historia, ferox et felix miles Caga- nus a vitio superbise deterritus est. Nam historiae in magnani- mis naturis plurimum momenti habent, & consilia actionesque illorum quibus respub. commendata est, gubernant. Propterea sapientissimi et fortissimi principes omnibus aitatibus dilexerunt historiam tanquam magistram vita;, ut Scipio Xenophontem, 1. Je ne change rien aux diverses citations grecques, qui ligurent dans cette epttre dedicatoire. ANNEE 1563 101 teste M. Cicerone, semper in manibus habuit. Sic Grseci sanxe- runt ut Herodoti historia tanquam speculum virtutis, et delibe- rationum de rebus gravissimis thesaurus, in panegyri publiee legeretur; sicut attica quoque respublica decreuit ut quotannis populo Homeri poema, propter multa virlutum exempla & varias Grsecia; antiqua; historias recitaretur. Nam historia cum multiplicia omnium aclionum exempla et consultationum sen- tentias describit, turn quid in rebus secundis sequendum, quid in aduersis fugiendum sit demonstrat, & omnino nulla pars est in reipub. gubernatione 'ad quam nulla utilitas ex historia redire possit, ut Polybius lib. I dicit : φάσκοντες άληθινωτάτην είναι παιδείαν καΐ νυμνασίαν προς τας πολιτικάς ποάξεις την εκ της ιστορίας μάθητιν ενεργεττάτην δε και μόνον διδάα-καλον το δύνασδαι τας της τύχης ριεταβολας γενναίως ύποβέρειν, την των αλλότριων περιπε- τειών ύπόιχνησιν. Omncs quidcm historian profana; virum politi- cum sapientia et prudcntia instruunt; tamcn haud scio num aliqu? usquam gentium sint. quas & ob argumcntum & propter res magis retulerit nosse et meminisse principem, atque impe- ratorum romanorum historiam. Nam turn magnitudine imperii caetera totius mundi regna vincit, turn diucrsitatc rerum aliis reb. longc anlcccllit. Erudit cnim principem quid consilii in diuersis et pluribus simul negotiis capiendum sit, quibus con- siliis s te te rit monarch ia romana, quibus moribus languefacta paulatim nutarc cu'perit, qua virlute ruinam minitans restituta, quibus deinde vitiis rursus encruata, penitus collapsa sit : "deni- que quod nulla sit tanla vis, tanta copia, qua; non ierro ac viri- bus dcbilitari ac i'rangi possit, quod nulla tanta potentia qua; luxu, libidine, ignauia et crudelitale occidcrc nequcas, ut gra- uissime a poela dicitur. Nam ca;tera regna luxuries vitiis, odiis- que superbia vertit. Hanc autem historiam romanorum imperatorum T. C, illus- trissime princeps, proplorca dedicare visum fuit, ut is cuius beneficio magnifiais ornatus essem honoribus, gralitudinis mea· ubercm caperct fructum, idque historia et carmine gra;co cum mea; Musa; hoc άντίδωρον et αντιπελάργησιν suo patrono merito deberent, a quo summis beneficiis & egregio honore affecta; essent. Deinde propter excollcntem C. i. in gia;ca et in aliis 102 BIBLIOGRAPHIE HELLENIQUE linguis reliquisque artibus liberalibus peritiam atque eruditio- nem egregiam principe viro dignissimam, qui et de histori? huius veritate & de consensu iudicium facere posset, et cui graeca phrasis sermonisque proprietas cognita esset, qui non tantum ab aliorum interpretum ore penderet, sed suo marte intelligeret ποιητιχήν.άρμονίαν, & graecam linguam nec modo intelligeret, verum etiam graece loqui ac similia aut meliora his componere atque scribere posset. Non etenim tantum aliorum sermonibus de T. C. egregia doclrina accepi, sed coram diser- tissimitam in graeca quam in latina lingua principis facundiam cum reuerentia admiratus sum ; ne addam quod multiplicem historiarum lectionem antiquissimarumque rerum memoriam, astronomiae et physices scientiam cximiam, omneis vere docti in T. C. certatim amore & beneuolentia prosecuti sint, &mirificis vexerint laudibus, ut mihi gratuler tantum et adeo doctum prin- cipem secundiore iam aspirante fortuna post tot calamitates Musis esse redditum : in quo virtus gentis herculeae elucet & rara in principe eminet eruditio, illudque graecae gentis pro- prium (teste Horatio, Gratis dedit ore rotundo Masa loqui) cons- picitur. Pauci enim in nostro saeculo principum mediocrem in bonis artibus progres'sum fecerunt : multi ut nihil Iiterarum intelli- gunt, ita nec earum cura afficiuntur ; plures illud cuiusdam hispanici regis in eo habere non erubescunt : non decere quem- quam illustri natum loco literas. Paucissimi inueniuntur quos omnes vel una phaselus (ut Pindams ait) caperet qui eo scien- tiae ingeniis peruenerunt ut graeca intellegant. Cum tamen si veterum idque fortissimorum & potentissimorum principum exempla intueamur, inueniamus olim praecipuum studium inge- nqorum ac nobilium fuisse, liberalium artium quai ab illis ipsis liberishominibus suis discipulis sic appellatae sunt, culturam. Ab barum incunabulis in Graecia & Romai in forum, inde in rem- publicam deducebantur adolescentes, postca ad prouinciarum imperia, denique ad summos praecipuosquc honores inter ciues suos euehebantur utinreip. administratjone tanquam in palaes- tra etgymnasio, in ludis perccptai doctrinai et informata; virtu- tis deponerent tirocinium, & primum in foro assucscerent ANNEE 1563 i 03 ρήτορες έπέων έ'ρ,μεναι, postea in gubernandis prouinciis vel repu- blica πρηκτήρες έργων vel κρατεροί αίχριταΙ fierent. Nonne Peri- cles ex rhetorum scholis, Themistocles & Alcibiades a philoso- phis ad Athenarum gubernationem euocati fuerunt ? Caesarem dictatorem jelegantioris scienti? apprime doctum fuisse ipsius commentarii bellorum se duce gestorum ostendunt. Octauius Augustus, istius ex sorore pronepos, artibus & linguis excelluit. Marcum Antonium adeo fuisse doctum, ut cum philosophis sui temporis certare potuisset, Herodianus autor est. Numerianus Caesar, Cari filius, ita eleganter in oratoria & poetica institutus fuit ut coaitaneos omneis superaret, atquc in bibliotheca Vlpia statuam mereret. Vcrum unum atque alterum excmplum bre- uitatis gratia adbuc ex Gcrmanis imperatoribus subiiciam, cum Graicia & Roma innumera liabeat. Carolus Magnus Nicephori Constantinop. imperat. lcgatum gra?ce apud se orantem intel- lexit, & breuitcr gra:cc rcspondit. Otto 2 imp. cum proditione Siculorum a Saraccnis in Italia captus csset atque a piratis ignoraretur, scienlia gr?caj lingu? cuasit. Fiidericus 2 latinam, sarraccnicam, graecam & gcrmanicam linguas calluit. lu horum catalogum cum iurc refcrri possit T. C, princeps illustrissime, mibi gaudeo, Musisque meis έλληνιζούσαις gratulor quod patronum
  3. GEORGI GEMISTI