Trois saintes liturgies

  1. (09) BIBLIOGRAPHIE HELLENIQUE XVIII TOME PREMIER
  2. 1 * 4^f'SjJj)i\ ^|_j]Lfll) AJjjj-a jM _ji "_jj jS jS * Li. bii_j jjo j jblj (*^a- «£»· * jJjrfl.:.-..^: LXl! *JbM ijJ'j Leo-.-.. _^jO ,j (Traduction du titre :) Trois saintes liturgies, avec diverses autres prieres necessaires pour les offices orthodoxes, impri- mees maintenant pour la premiere fois en grec et en arabe, a la demande et par l'autorite" du tres saint P£re messire Atha- nase, ancien patriarche d'Antioehe, aux frais du prince de Valachie, le seigneur Jean Constantin Basarab, vo'ivode, Theo- dose otant archev£que dudit pays. Au monastere de la Sainte Mere de Dieu appele Snagov, l'an de J£sus-Christ 1701, par les soins du moine Anthime, Goorgien d'origine. (A la fin :) Έτυπώθη ή ψυχωφελεστάτη αϋτη 'Ιερά Λειτουργία, νυν πρώτον εις έλληνοαραδικήν διάλεκτον, έπντάγματι μέν και δαπάνη του ευσεβέστατου Ικλαμπροτάτου τε καΐ γαληνότατου, αύθέντου και ήγε- μόνος πάσης Οΰγγροδλαχίας, Κυρίου Κυρίου Ιωάννου Κωνσταντίνου Μπασαράμπα Βοεδόνδα' Παρά Άνθιμου 'Ιερομόναχου τ:ύ ές 'Ιβηρίας. Διορθώσει δέ κατά θατέραν μόνην τήν τών Ελλήνων διάλεκτον, 'Ιγνα- τίου 'Ιερομόναχου Φιτυάνου του έκ Χαλδίας. έν τη* Ίερα τών είσοδίων τϊ)ς Θεοτόκου μονή1 τοΟ ΣΤΝΑΓΩΒΟΓ Έν έτει σωτηρίω αψά, κατά Μήνα Ίαννουάριον. [Suivent quatre lignes d'arabe, qui ne sont que cette meme souscription abrogee.] In-folio de 14 feuillets non chiffWs -f 4ς* (96) et σνγ' (253) pages. Impression rouge et noire sur deux colonnes, en arabe et en grec, et commencant comme les livres arabes. Ouvrage de la plus insigne rarete. [Les erreurs typographiquesdu titre arabe ci-dessus existent aussi dans l'original dont un fac-simile a ete donne par Bianu el Hodos, Bibliographie roumaine, tome I, page 425.] Au verso du titre, un bois des amies de Valachie. Page 3, l'£pigranime reproduite ci-apres. Προς τον ύψηλότατον, έκλαμπρότατον καί γαληνότατον αύθέντην και ηγεμόνα πάσης Ούγγροβλαχίας κύριον κυριον Ίωάννην Κωνσταντΐνον Βασαράβαν βοεβόνδαν. Δέρκεο Ούγγροδλάχων παράσημα τάδ', αίσια ονΐα στέμματα κοιρανίης άρχόθεν όψιγόνοις. Σταυρός, όν έν ράμφει κόρακος σθένος όρθιον αίρει τήνδε τέκμαρ κρατέειν έμπεδον εύσεδίη, Ιστ' άν δ' ήέλιος λάμπη καΐ κυκλα σελήνης, πλείστων κατάρξειν αορι και κορυνη. ΑΝΝέΕ 1701 3 Δένδρεω έζόμενος δε κόραξ £πι δείκνυσι γαίης καρπών και τροφίμων πάμφορον εΰθυνίην. Κωνσταντΐνον Ιχουσα Βασαράβαν ορχαμον ή'δε λαμπρον σκηπτροφόρον τέρπετ άγαλλομένη ' οΰποτε γαρ τοϊον πραυν τε ίθυφρονά τ εσχεν ' ούτος νητρεκέως φέρτατος ηγεμόνων. Τί)ς υμετέρας ύψηλότητος ελάχιστος δοϋλος, 'Ιωάννης Κομνηνός ιατρός. Viennent ensuite : Προς τον έκλαμπρότατον, εύσεβέστατον και γαληνότατον αύθέντην και ηγεμόνα πάσης Ούγγροβλαχίας, κύριον κυριον Ίωάννην Κωνσταντΐνον Μπασαράμπαν βοεβόνδαν, τον μέγαν Μπραγκοβάνον, τον έν άγίω πνευματι υίον άγαπητον της ημών μετριότητος, άποστολικην εύλογίαν και χάριν παρά θεοΟ. Έπαινουσιν οί Έλληνες τον Μακεδόνα Άλέξανδρον, τον το3 Φιλίππου υίόν, δια τάς υπέρ ά'νθρωπον δηλονότι εκείνου άνδραγαθίας. και κατορθώματα, επειδή και εις δώδεκα χρόνους σχεδόν έκυρίευσεν ολην τήν ο'ικουμένην ' άλλα τίποτε ώφεληθήσεται ά'νθρωπος έάν κερδήση όλον τον κόσμον και ζημιωθϊ) τήν ψυχήν αΰτοϋ, κατά τήν εϋαγγελικήν εκείνην φωνήν ; Όθεν εκείνοι επαίνου κρίνονται άξιοι, δπόσοι τήν κο- σμικήν των ήγεμονίαν και αύθεντίαν τήν μεταχειρίζονται οΰκ εις σφαγας ανθρώπων και αφανισμούς εθνών και πολιτειών ώς αίμοχαρεΐς και λη- στρικοί και άνελεήμονές, άλλα μεταχειρίζονται τήν πάρα θεού δοθεΐσαν αΰτοΐς έξουσίαν και προστασίαν εις τήν κατά θεον διοίκησιν και νόμιμον κυδέρνησιν τών ανθρώπων. Οί τοιούτοι οΰ μόνον ύπο τών ανθρώπων επαινούνται, άλλα και παρά θεώ είσιν επαινετοί και μακάριοι; Ότι κα "ήν πρόσκαιρον τιμήν άπολαμδάνουσι παρά τών ανθρώπων και τήν οΰράνιον μετά θάνατον κληρονομήσουσι βασιλείαν. Έάν δε και άλλοι τινές ευρέθησαν ε'ις τους άπερασμένους χρόνους άξιοι και θεοσεδέστατοι και ενάρετοι άνδρες, και ηγεμόνες και βασιλείς ε'ις τον κόσμον, δέν μου φαίνεται νά έστάθηκεν άλλος παρόμοιος κατά πάντα νά ευδοκίμησε τοσούτον παρά θεφ και άνθρώποις ά'πασι, και οίκείοις και άλλοτρίοις, 4 BIBLIOGRAPHIE HELLfiNIQUE χαϊ ήγεμοσι χαι βασιλεΰσιν, ωσάν εις τους χαθ' ήμας χρόνους έχ μητρι- χών λαγόνων άνέτειλεν ώς άλλος άστραπόμορφος ήλιος ή θείστεπτος χαί θεοτίμητος υμών Έχλαμπρότης εις ταύτην τήν περίφημον ήγεμο- νίαν χαί αΰθεντίαν τής πανευδαίμονος ταύτης Οΰγγροδλαχίας" τής οποίας τάς ήρωϊκάς άνδραγαθίας καί ενάρετους καί πανσίφους πράξεις χαί ίνθεα κατορθώματα φανερά τε χαί αφανή μόνος ακριβώς γινώσκει ό άχοίμητος χαί πανδερχής οφθαλμός του θεοΰ' ή οποία θεοφρούρητός χαί θεοδόξαστος υμών Γαληνίτης έξαπλώνωντας τάς νοεράς αχτίνας τών ΰπερλάμπρων αυτής αρετών ε'ις όλον τον κόσμον, ελχει τους πάντας ώς ή μαγνήτις τον σίδηρον εις τήν άπόλαυσίν της. "Οθεν χαί ήμεΐς άπ' άκρων γής και τών μερών τής θεουπόλεως 'Αντιοχείας ένωτισθέντες τας θεαυγεϊς αυτής άρετάς, έσπεύσαμεν κα'ι ήλθομεν μεθ' 'όσης σπουδής εις τήν πανευδαίμονα ταύτην πολιτείαν διά να ίδοϋμεν καί να μάΟωμεν εμπράκτως δπόσα μακράν δντες ήκούομεν, ον τρόπον και πάλαι ή βασί- λισσα νότου ήλθεν έκ περάτων ίδεΐν τήν σοφίαν Σολομώντος ' έλθόντες δέ καί αύτοψί και πείρα καταμαθόντες, πολλαπλάσια κατά άλήθειαν καί πλήθει χαί μεγέθει, κα'ι βλέπομεν καί μανθάνομεν άπό όσα ήκούαμεν. Η οποία κοντά εις τήν πάνσοφον καί φιλάνθρωπον κα'ι θεάρεστόν της κυδέρνησιν έστόλισεν άκόμι χαί καθ' έκάστην κοσμεί καί στολίζει τήν θεοφρούρητόν της τζάραν καί αΰθεντίαν με τοσαυτας ιεράς καί βασιλικά; δντως ο'ικοδομάς εκκλησιών χαί μοναστηριών, καί άλλας πολλάς πολυ- τελείς καί μεγαλοπρεπείς κατασκευάς καί οίκοδομάς προς κοινήν ώφέ- λειαν καί εύεργεσίαν τών ένοικούντων ' έξαιρέτως δε μέ φροντιστήρια καί σπουδαστήρια διαφόρων μαθημάτων καί σπουδασμάτων, ελληνικών φημ'ι καί σλωβάνων καί εγχωρίων ' επί πασι δέ κα'ι τήν κατά ταύτας τάς διαλέκτους τυπογραφίαν, όπου άλλην φοράν ουδείς τών παρελθόντων ηγεμόνων τά τοσαΟτα καί τηλικαϋτα κατωρθώσατο αγαθά, 'ότι μή μόνον ή θεοτίμητος και θεοφώτιστος αυτής σύνεσις καί μεγαλειότης. Ταϋτα πάντα βλέποντες καί ήμεΐς, ήθέλαμεν νά τήν παρακαλέσωμεν νά εξάπλωση το Ιλεός της καί εις εκείνα τά μάκρυνα μέρη τής θεουπό- λεως Αντιοχείας, μέ το νά είναι τοΰτο πρέπον μάλιστα καί άρμοδιώτα·· τον εις τήν ύμετέραν ϋψηλότητα, διά δύο αιτίας ¦ μίαν μέν επειδή κα'ι εις αυτήν πρώτον Ιλαδον οί πιστεύσαντες το σωτήριον δντως δνομα, νά δνομάζωνται δηλονότι χριστιανοί ' ή δέ υμετέρα Τψηλότης ϊχει χάριτι Χρίστου το νά είναι πρώτη έν άπασι τοις όρθοδόξοις αΰθένταις κατά ANNEE 1701 Β ταύτην τήν χριστιανιχήν όνομασίαν παραπλησίως δέ χαί κατά τήν προαίρεσιν χα'ι τους λόγους χα'ι τα κατορθώματα εις τοιαύτην ακολούθως όνομασίαν* δευτέραν δέ, διότι έχουσα ή υμετέρα Έχλαμπρότηςτ'ο κορυφαίον των αρετών χαίτες ευγενείας χα'ι τής λαμπρας φήμη; και τής υπεροχές, άρμόδιον είναι να δείξη χα'ι πρώτη το έλεος της, καθώς έδειξε πολλάκις ε'ις τας αλλάς άποστολικάς καθέδρας πλουσιοπάροχα, πολλφ μάλλον εις το3 κορυφαίου των αποστόλων Πέτρου τον πρώτον θρόνον, δποΟ είναι ή άνωθεν θεούπολ'.ς Άντιοχεία, δια να έχη και το μνημόσυνόν της άκατάπαυστον δια μέσου τοϋ τοιούτου θεαρέστου ελέους, καθώς χαί εις τάς λοιπάς τοΟ ΧριστοΟ εκκλησίας ' το δέ έλεος είναι ολίγον μέν είς την ποσότητα κοντά εις τό μεγαλεϊον τής Έκλαμπρό- τητός της, πλουσιώτατον δέ καί λίαν ευπρόσδεκτον ενώπιον τοΟ θεοϋ ' ωσάν όπου εις τήν ψυχήν διαβαίνει το τοιούτον καλόν, και είναι άναγ- καιότατον είς εκείνα διά τοιαύτην αίτίαν. 01 ιερείς του τόπου εκείνου είναι κατά πολλά ενδεείς xai πτωχοί, όπου στενοχωροδνταί και εις αυτά τα προς το ζήν αναγκαία ' τά δέ αραβικά βιβλία δποδ εκείνοι μεταχει- ρίζονται, ωσάν χειρόγραφα δποϋ είναι, χρειάζονται και πολλά χρήματα εις αγορασίαν ' χαί μήν έχοντες εκείνοι χρήματα ή νά αγοράσουν έτοιμα, ή να δώσοον νά αντιγράψουν άπό τά γεγραμμένα, μένουσιν οί περισσό- τεροι κα'ι μή θέλοντες αργοί και άπό τήν καθημερινήν τους άκολουθίαν ' και τά μέν άλλα παίρνουσιν κάποιαν παρηγορίαν διά. τήν ένδειαν ' ή δέ τής θείας καϊ ίερας λειτουργίας μυσταγωγία είναι αναγκαιότατη προς παντας τους ιερωμένους, καϊ σωτηριωδεστάτη προς πάντας τους ορθο- δόξους. 'Αλλ' ή προς πάντας ευεργετική της διάθεσις, νεύσει θεοΟ, προέλαβε τήν ήμετέραν ίκεσίαν, διά νά έχη όλόκληρον τον μισθόν της καϊ μας έρώτησεν άν έχουν εΰπορίαν βιβλίων οί ορθόδοξοι των 'Αράβων, τότε και ημείς εύχαριστήσαμεν τόν θεόν διά τήν άγαθήν της προαίρεσιν και θεοκίνητονγνώμην, καίπαρβυθύς τής έφανερώσαμεν τό αίτημα μας. Τό όποιον ευμενώς καί προθμμως άποδεξαμένη έπλήρωσε. Και λοιπόν προσέταξε φιλανθρώπως ότι νά τυπωθή δι' άναλωμάτων τής πλουσιοδώ- ρου αυτής καλοκαγαθίας ή τοιαύτη Μυσταγωγία εις τήν άραβικήν διά- λεκτον, κατά τον πόθον καί τόν σκοπόν μας. Άκούσασα δέ ή υμετέρα Γψηλότης παρ' ημών καί μαθοΟσα καλώς τήν συνήθειαν όποδ είς τά ήμέτεοα τής 'Αντιοχείας μέρη πολιτεύεται μεταξύ τών ημετέρων ορθο- δόξων Ιερέων έν ταίς τοΟ ΧριστοΟ έχκλησίαις, 'ότι δηλαδή αί μέν εΰχαί 6 BIBLIOGRAPHIE HELLfiNIQUE τής Ιεράς λειτουργίας άναγίνώσκονται μυστικώς παρ' εκείνων άραβιστ'ι αί δε εκφωνήσεις ώς Ιπί τό πλείστον ελληνιστί εκφωνούνται, όθεν και εις περισσοτέραν αύξησιν εξάπλωσε τήν θεάρεστον αυτής χάριν, προστάζωντας 'ότι οΰ μόνον αί εκφωνήσεις, άλλα καί ά'πασαι αί τϊ}ς λειτουργίας εΰχαί και αιτήσεις να τυπωθοΰσι κατά λέξιν άπαραλλάκτως έν άμφοτέραις ταίς διαλέκτοις ελληνική και αραβική διά πρόχειρον των παρ' ήμϊν έλλη- νοαράβων Εερέων α'.ιτής μεταχείρισιν ' διά νά «ϊναι τό βιδλίον οχι μόνον εις τους είδότας τήν άραβικήν μόνην ή και τάς δύο διαλέκτους δμοΰ χρήσιμον, άλλα καί εις αύτοϋς τους ίερεΐς των 'Ρωμαίων, όπόσοι τήν ήμετέραν άραδικήν ούκ Ιμαθον γλώσσαν, καί νά διαδοθή εις πλείονας τό καλόν. Ή οποία ιερά αΰ'τη Μυσταγωγία προσε'ταξεν ή ύμετε'ρα Ύψηλότης, άφ* ου συν θεώ έβάλθη εις τύπον ότι καί νά μοιράζεται δωρεάν προς τους ευλαβέστατους εκείνους ίερεϊς των 'Αράδων εις άίδιόν της μνημόσυνον, διά νά δύνωνται καί αυτοί του λοιποϋ, Ιχοντες τοιαύτα βιβλία, νά τελούν κατά τό επάγγελμα τους τήν ίεράν μυστα- γωγίαν κατ' άμφοτέρας τάς διαλέκτους, προσάγοντες πανευλαβώς τήν θείαν καί ίεράν καί αναίμακτον θυσίαν τω θεώ καί πατρί εις έξιλέωσιν μεν καί ά'φεσιν των αμαρτιών τοΟ σύμπαντος κόσμου, καί αΓτησιν των κατά ψυχήν συμφερόντων ' στερέωσιν δε καί έπίσκεψιν τής θεοφρουρήτου και θεοστέπτου υμών Έκλαμπρότητος, μετά παντός του ευλογημένου τής ο'κου, συνάμα πάσης τής συγγενικής αυτής όμηγύρεως, παντός του παλατιού καί πάσης άμα τής τζάρας καί αυθεντίας, άχρι βαθύτατου καί λιπαρού γηρατείου ' καί μετά τήν εκ τών πρόσκαιρων μετάστασιν, έπιβραδεύσαιτο ΰμΐν άπασι καί τήν οΰράνιον βασιλείαν ό άγαθοδότης καί πρύτανις τών όλων θεός. 'Αμήν. Κατά αψά έτος άπό θεογονίας, κατά μήνα Ίανουάριδν. 'Αθανάσιος ελέω θεοΰ πατριάρχης πρώην 'Αντιοχείας τής μεγάλης θεουπόλεως καί εΰχέτης τής υμετέρας Έκλαμπρότητος. Page 19 : Une gravure reprdsentant Josus-Christ assis sur un trone, entre la Vierge Marie et saint Jean-Baptiste, qui se tiennent debout. Pages 20 et suivantes ; ANNEE 1701 7 'Αθανάσιος ελέω θεοΟ πατριάρχης πρώην 'Αντιοχείας της μεγάλης θεουπόλεως πασι τοις εύλαβεστάτοις εύσεβέσιν ίερεΟσι των ορθοδόξων 'Αράβων χάριν και εύλογίαν παρά ΘεοΟ είς έργα σωτηριώδη. Ευχεσθε υπέρ αλλήλων, φησίν ό θείος 'Απόστολος, 'όπως ίαθήτε, πολύ γαρ ισχύει δέησις δικαίου ενεργούμενη ' 'όταν δέ λέγη « ευχεσθε υπέρ αλλήλων », δεν λέγει να παρακαλοϋμεν δια μόνους τους όμοπίστους και αδελφούς ημών, άλλα και δια τους άπιστους και αλλότριους κα'ι πάντας ανθρώπους. Όθεν και ό μακάριος Παϋλος προς Τιμόθεον γρά- φωντας « παρακαλώ ουν (φησι) πρώτον πάντων ποιεϊσθαι δεήσεις, προ- σευχάς, έντεύξεις, ευχαριστίας υπέρ πάντων ανθρώπων, ήγουν και πιστών και απίστων, κα'ι φίλων και εχθρών, και συγγενών κα'ι αλλότριων » . κατά τήν οποίαν ταύτην άποστολικήν παραγγελίαν, και ή αγία μας έκκλη, σία προ τών άλλων απάντων δέεται και παρακαλεί τον θεον υπέρ ειρήνης του σύμπαντος κόσμου, ευσταθείας τών απανταχού αγίων του θεοΰ εκκλησιών και της τών πάντων ενώσεως εις μίαν και μόνην τήν όρθό- οοςον προς θεον όμολογίαν και πίστιν. Και άν δια εχθρούς και απίστους χρεωστοΰμεν νά παρακαλοϋμεν τον κοσμοσώστην θεον να τους έλεήση, ποσόν περισσότερον πρέπει να τ'ον παρακαλοϋμεν δια πιστούς και γνωρί- μους κα'ι φίλους · ει δέ κα'ι τύχοι νά είναι και εύεργέται και πρόξενοι κοινής και μεγάλης και ψηχοσωτηρίου ευεργεσίας, πόσον μάλλον περισσότερο-/ από όλους πρε'πει νά παρακαλέσωμεν τον θεον δια τους τοιούτους κοινούς ημών εύεργέτας. Πόση μεν ούν απορία βιβλίων εύρίσκετον εις τους ορθοδόξους τών Ap«C(,)v, y.at μ,άλιστα είς τους ιερωμένους «ύτών με το νά είναι χειρό- γραφα και διά τούτο δυσεύρετα κα'ι δυσκολοαπόκτητα ώς άκριβοπούλητα, και οια τήν έ'νδειαν μάλιστα τών χρημάτων, αυτό το μαρτυροΰσιν όσοι τα υστεροΰνται. Τούτων τήν Ινδειαν και τήν χρείαν τήν άνεπλήρωσεν ο ελεήμων θεός, ό θέλων πάντας σωθήναι, και είς έπίγνωσιν αληθείας ελθεϊν, κατά τους ανέφικτους όρους κα'ι λόγους τής θείας αυτού προ- νοίας, εις τους καθ' ήμας χρόνους ' όπου εύδόκησεν νά πηγαίνωμεν και ήμεϊς άπό τά μέρη αυτά τής θεουπόλεως 'Αντιοχείας είς τήν Κων- σταντινούπολη, κάκεΐθεν εις τήν μεγαλώνυμον αΰθεντίαν τής Οϋγγρο- ίλαχίας κατά φήμην τών ηρωικών αρετών κα'ι μεγαλοφυών κατορθω- 8 BIBLIOGRAPHIE HELLfiNIQUE μάτων τοΰ τέως ηγεμονεύοντος πανενδόξου και μεγαλοπρεπέστατου αύθέντου χαί ήγεμόνος πάσης Ούγγροδλαχίας χυρίου xupiou 'Ιωάννου Κωνσταντίνου Μπασαράμπα βοεβόνδα τοΰ Μπραγκοδάνου, τοΰ ομωνύμου και έμοτρόπου τοΰ έν βασιλεΰσιν άοιδίμου χαί αγίου τωντι (sic) μεγά- λου Κωνσταντίνου. Και δή συν θεώ φθάσαντες εις Βλαχίαν χαι άξιω- θέντες χαι τη"ς έχείνου ποθητής άπολαύσεως, χαι άξιεπαινέτου χα'ι θέας χαί ομιλίας, μετά μεγάλης ημών ψυχικής ευφροσύνης χα'ι θυμηδίας, χαί φιλοφρονηθέντες ϋπο τη"ς αύτοΰ Ύψηλότητος εΰλαδώς τε χαί φιλαν- θρόπως έπροδάλαμεν και τήν παρ' ήμΐν των εκκλησιαστικών βιβλίων ένδειαν, χαι μάλιστα τής ίερας λειτουργίας, αύτοΰ πρότερον ήμας έρω- τήσαντος περί τούτων βλέποντες δέ τήν Ιμφυτον τής αύτοΰ Ύψηλό- τητος χλίσιν χαί προθυμίαν, όπου έχει έτοίμως εις άγαθοποίησιν, χα'ι προς πάντας μεν, μάλιστα δέ προς τάς εκκλησιαστικά; γρίίαις, έτολμή- σαμεν σύν θεω χαί έδεήθημεν τής αΰτοΰ Έχλαμπρότητος ει δυνατόν νά βοηθήση ταΐς ύπο τήν πατριαρχικήν χαθέδραν τής θεουπόλεως 'Αντιοχείας εύρισχομέναις έχκλησίαις των ορθοδόξων 'Αράδων ιερωμέ- νων, χαί νά αναπλήρωση τήν Ιλλειψιν ταύτην, πρωστάζωντας νά τυπωθή εις τήν ήμετέραν πάτριον άραδιχήν διάλεχτον ή θεία λειτουργία δι' ο'ιχείων τής αύτοΰ Έχλαμπρότητος εξόδων. Ή δέ αύτοΰ θεοφρούρητος χαί θεοσεβεστάτη Ύψηλότης μετά προθυμίας άποδεξαμένη τήν χατά θεόν ημών αίτησιν, έπρόσταξε τον παρά τί) αύτοΰ 'Τψηλότητι εϋρισκό- μενον έπιδέξιον τυπογράφον, τον όσιώτατον έν ίερομονάχοις χύρ "Ανθιμον τον "Ιδηρα, έπιδαψιλευσαμένη πλουσίως αύτω χα'ι τά προς Ιξοδον, 'ότι νά σχάψη μετ' επιμελείας άραδιχά γράμματα, .tat χατασχευάζωντας νέαν χαλκογραφίαν άραβιχήν νά τύπωση τήν άχολουθίαν τής Ιεράς λειτουργίας έν άμφοτέραις ταΐς διαλέχτοις, έλληνιχΐ) χαί αραβική. Και δή θεοΰ συνεργεία, τής τε αύτοϋ Ύψηλότητος προτροπή χαί δαπάνη, χα'ι ημε- τέρα άόχνω σπουδή χαί διορθώσει, εις πέρας έλθοΰσα χαί τυπωθεΐσα, ώς φαίνεται, προσέταξεν ή αύτοΰ Έχλαμπρότης 'ότι χαί νά διαμοιράζε- ται δωρεάν εις 'όλους τους ορθοδόξους ιερείς τή*ς 'Αραβίας υπέρ ψυχικής αύτοΰ σωτηρίας. Διά τοΰτο και ϋμεΐς, ω ευλαβέστατοι ιερείς χαί ιερο- μόναχοι, όπόσοι αποχτήσετε το ίερ'ον τοΰτο βιδλιον χατά χάριν τοΰ ευσε- βέστατου τούτου αύθέντου χαί ήγεμόνος, χρεωστεΐτε απαραιτήτως χαθ έχάστην ίερουργίαν νά μνημονεύετε τ'ο τίμιον αύτοΰ όνομα καινά παρα- καλήτε τον θεον εκτενώς διά νά τον στερέωση εις τον ΰψηλότατον αύτοΰ θρόνον άνεπηρέαστον άχρι βαθύτατου χαί λιπαροϋ γηρατείου, μετά πάσης τής συγγενές χαί αυθεντικές αύτοΰ όμηγυρεως, τζάρας και αυθεντίας, και μετά τήν εντεύθεν άποβίωσιν νά τους άξιώση άπαξάπαν- τας χαί τής ουρανών βασιλείας ' ης χαί πάντες άξιωθείημεν έν Χριστώ Ιησοϋ τω κυρίω ημών, ω ή δόξα είς άϊδίους αιώνας αιώνων. 'Αμήν. [Bibliothequede l'Acadomie roumaine (k Bucarest).] Bibliotheque imporiale de Vienne : 47. E. 6. Bibliotheque de I. Pomialowsky (a Petersbourg). C'est a ce savant professeur que nous sommes redevable de la prosente description. Feu Nicolas Catramis, archeveque de Zante a eu sous les yeux un exemplaire de ce livre, qu'il decrit sommairement dans ses Φιλολογικά ανάλεκτα Ζακύνθου, pp. 225-226.