- (04) BIBLIOGRAPHIE HELLENIQUE XVII TOME PREMIER
- 144 Titre TOY de la premiere partie. ΣΟΦΩΤΑΤΟΥ ΚΥΡΙΟΥ ΘΕΟΦΙΛΟΥ TOY ΚΟΡΥΔΑΛΕΩΣ. ΠΕΡΙ ΕΠΙΣΤΟΛΙΚΩΝ τύπων : . LONDINI Ex Oliicina G.S. Typographi. do \d cxxv. Titre TOY ,econde partie. ΣΟΦΩΤΑΤΟΥ ΚΥΡΙΟΥ ΘΕΟΦΙΛΟΥ ΚΟΡΥΔΑΛΛΕ ΟΣ. Τοΰ 'Αθηναίου, του ύστερον δια τοΰ θείου χαΐ μοναχικού σχήματος Θεοδοσίου μετονομασθεντος, Έκθεσις περί Ρητορηκΐ)ς. Ex Oflicina W. S. Typographi. do L· cxxv. Deux parties en un volume in-8° de δ feuillets non chiffres (le cinquieme appartient au deuxieme cahier) et 189 pages. La seconde partie commence a la page 127. Marque de l'imprimeur sur chacun des titres. Rarissime edition. Un exemplaire est cote 25 fr. dans le Troisieme catalogue de livres rares (en grec) publie par Paul Lambros (Athenes, 1869, in-80;, p. (!, n° 3. AN Mil· 1625 195 En tete de l'exemplaire appartenant au Musee britannique, on trouve l'epitre dedicatoire suivante : Τω θεοφιλέστατο) κα'ι έλλογιμωτάτω κυρίω Ιωάννη, τω τής εν χ-ij Μεγάλη Βρεττανία Λιγκολνίας επισκοπώ, έκλαμπροτάτω δέ και φιλανθρωποτάτω τοΰ προνοητικού κα'ι πράου βασιλέως μεγίστω σφραγιδοφ ύλακι, ευπράττειν. Μή θαυμαζέτω ή σή μεγαλειότης, ά'νερ ίεροπρεπέστατε, μόνος ή μετ' ολίγων σι» μόνος δικαίως καλούμενος, ε! ξένος έγώ κα'ι ταΰθ' Έλλην, τηλικαύτη περιόδω γής τής ένεγκούσης άπεσχοινισμένος, κα'ι τοσούτον τω άναστήματι τής σής αξίας ΰποκαθήμενος δι' ευτελούς ούτω κα'ι αυτοσχεδίου επιστολής τιμαλφέστατον χρήμα ανδρός προσαγορεύειν τετόλμηκα. Πολλών γαρ όντων τών το νωθρον τής έμής φύσεως κα'ι ήκιστα ΐταμον προς το θερμον εγχείρημα τούτο μυωπαζόντων, το εύμετάδοτον τής σής χρηστότητος, δι' ης οί ταλαίπωροι "Ελληνες κα'ι μέσοι αμηχανίας άπειλημμένοι, πολλές άνέσεως κα'ι φιλανθρωπίας ϊτυχον, προ ομμάτων τιθέμενος, οΰκέτι αποδειλιάσαι ένόμισα δεΐν. Άλλα γαρ ουν εκείνοι οί δείλαιοι, οί δια τής σής μεγαλοδωρεας Ίδια, και λαμπρότατων επιδόσεων δημ.οσία τής στενοχωρούσης αυτούς ανάγκης έπικουρίαν εύράμενοι τροφέα σε και εύεργέτην κα'ι Οσα ά'λλα φιλανθρω- πίας άποκαλοΰσιν ονόματα. Ημάς δέ εικός, ο'ύς ή θεόθεν εύποτμία έπιεικεστέρω δαίμονι συνεκλήρωσε, τήν έπιβάλλουσαν αιδώ τι) πάλαι ποτέ μακαριζομένη πατρίδι απονέμοντας, τήν ένδεχομένην σοι χάριν εΐδέναι τής |μεγαλουργίας, κα'ι άπομεμνήσθαι τών αγαθών ων έπ'ι τής σεμνότατης αρχής τοις ήμετέροις συμπατριώταις αίτιος γέγονας, κα'ι Ετέρας τινάς τή σΐ) φύσει πρέπουσας υποθέσεις άντ'ι χαριστηρίων πορΐζεσθαι. Κα'ι τίς σοι, προς θεοΰ, έπιτηδειοτέρα ένευδοκιμεϊν αφορμή (ό'ς τή προνοία τοΰ κρείττονος εις τηλικούτου αξιώματος τή μεν ιερατικού, τή δέ πολιτικοί υψος άνέδραμες) ή~ Θεόφιλον τον Κορυδαλέα, Θεοδόσιον δ'έπίκλην, του λειτουργικού κα'ι θεώ αφιερωμένου τάγματος ές τα πρώτα ανήκοντα, τών σών δέ ποδών προκαλινδούμενον, κα'ι τήν 'Ελλάδα έν Ελλάδι (ούτω τοΰ δαιμονίου έλαύνοντος τα πράγματα) και τήν 196 BIBLIOGRAPHIE HELLENIQUE άρχήθεν συγχωρηθεΐσαν εκεί θεσπεσίοις άνδράσιν άσυλίαν εύρεΐν ou δυνά- μενον. αδείας γοΰν ένταΰθα και κηδεμονίας πατρικές αξιώσαι ; Δέξαιτο άρα ήδέως ή σή ευλάβεια τοις σοΐς γόνασι προσπεπτωκότα θεόφιλον, ou πενίας παραμυθίαν, ou, μα τήν τιμίαν σου κεφαλήν, ουδ "εράνων συλλογήν τή βασιλική σφραγϊδι, ζς συ φυλακήν ένδίκως έπιτέ- τραψαι, κυρωθησομένην μετελευσόμενον' άλλα παν τουναντίον, τοις Έπιστολικοΐς τύποις, ταΐς 'Ρητορικαΐς ύπο^ήκαις, και Επιστολαΐς τισι μεταγενεστέρων Ελλήνων και καθ' ήμας άκμασάντων ώσπερ είσφοραϊς τισι, το εις εαυτόν ηκον, λειτουργήσοντα τω δημοσίω. Τούτων των εκθέσεων ή σή μεγαλοφυία τής άπανταχόσε παιδείας εις άκρον έληλακυϊα, και πάση τή περ'ι λόγους δεινότητι οση τε έπ'ι του εκκλησιαστικού και 'όση έπ'ι του δικαστικού βήματος διαπρέπουσα, καν μηδέν άπόναιτο' άλλα τους γοΰν υποδεεστέρους και ές δευτέραν μερίδα άγαπητώς έφιζάνοντας, τω ΰποδείγματι της σής προστασίας προς τήν επωφελή αΰτοΐς άνάγνωσιν παρωρμηκώς έ'ση, και σεαυτώ διαγωγήν πεποιημένος τών πολιτικών φροντίδων, ας μόνος συ τών ιερωμένων τω θεώ μετά θαυμάσιας ήλικης ευμάρειας κατωμαδόν φέρειν δεδυνησαι. 'Αλλ' ουδέ σοι, πάτερ σεβασμιώ- τατε (έάν έγω τής ήμερου διαθέσεως εΰστόχως έφικνεΐσθαι οΐός τ' ω) άφ' ηδονής εσται αύ'τη ή ακρόασις, ώς άρα λογοποιοΰσι τηνάλλως οί κακοήθεις και απαίδευτοι, ότι μηδέν έ'χει σεμνδν ή νυν Ελλάς άλλ'ή τα κλεινά τών χωρίων ονόματα και τής μακαριστών ανδρών φοράς, ήτις το παλαιον έπεΐχεν, ώσπερ χερσεύουσα διαπέπτωκεν, οπότε καΊ αί νυν Αθήναι τοιούτον άνδρα τών εαυτών μακαρίων κόλπων έξέφυσαν, τον έ'τι ζώντα λέγω Θεόφιλον και εις τους άσκητάς τελούντα- ος άπάσης αρετής (εΐη δέ τοϋτο άνεμεσήτως ειπείν) εί'σω γενόμενος, και ,παντοδαπής φιλο- σοφίας τα τέλεια και εποπτικά μυοΰμενος (ώς ή έν χερσ'ιν ΰπόθεσις τω σώ έπ^γλαϊζομένη ονόματι διαδείκνυσι) μονονουχ'ι το άρχαΐον τής τά πριν άποβλεπομένης 'Ατθίδος άνακτήσεται κλέος. Τοΰτον ώσπερ άκροθίνια τών νΰν έλλογίμων καθ' 'Ελλάδα ανδρών ει μετά τής προσηκούσης φιλοφρονήσεως άποδέξαιο (άποδέξη δέ πάντως) έν τω αυτού βιβλίω ώσπερ δι' εκμαγείου τίνος άπεικονιζόμενον' κάμε ού Θεόφιλον τή σή σεμνοπρεπεία συστήσοντα μάλλον ή δι' εκείνου συσταθησόμενον ά?' ANNEE 1625 197 ϋψηλοΰ όκρίβαντος, έφ' ου το ΰπερφυές τής σής εϋμοιρίας σε κατέστησε, καταβας, κα'ι προσβλέπειν άξιώσειας, παρ' ήμ,ΐν τοις Έλλησι χρυσούς ένστήξεις, και πάντες τή τε σή σεβασμιότητι και xrj δημοσία των άγγλο- βρεττανικών πραγμάτων καταστάσει, ης σοι ού το ελάχιστον μέρος ό μ,εγαλόφρων βασιλεύς ένεχείρισε, πάντα τα χρηστά και εύφημα, και'περ άπότροφοι ίντες τής σής πατρίδος και έτέραν άγωγήν ήγμένοι, ομοθυ- μαδόν εύξόμεθα. Έρρωσο. Έν Λωνδώνη τή τής Άγγλοβρεττανίας μητροπόλει, μαρτίου ά έπ'ι εΐκάδι κατά το αχκδ' Ιτος το σωτήριον. Τής υμετέρας σεβασμιότητος ελάχιστος δούλος άλλα πιστός Νικόδημος 6 Μεταξάς. Bibliotheque du Musee britannique : 236. h. 25. Bibliotheque nationale d'Athenes : Theol. 1207. Dans d'autres exemplaires, notamment celui qui figure sous le n° 3 (page 6) du Troisieme catalogue de livres rares (en grec) publie par Paul Lambros (Athenes, 1869, in-8°), cette epitre dedicatoire est remplacee par la suivante, dont nous empruntons le texte a Mgr Catramis *, qui a eu sous les yeux le susdit exemplaire : Τω θεοφιλεστάτω και έλλογιμωτάτφ κυρίω Παχωμίω τω Δοξαρά, τή προνοία θεοΰ επισκοπώ Κεφαλληνίας κα'ι Ζακύνθου, ήμετέρω έν Χριστώ πατρ'ι σεβασμιωτάτω, την όφειλομένην αιδώ κα'ι εΰπείθειαν. Τών μέν εξωτέρων κα'ι φανερών ημών παθών την εξιν μετά θεον και άνθρωποι κρίνειν ΐ'σασι και ψήφον έχάγειν ΐσόρροπον αν μή δεδοκιμασμέ- νοι έΐεν οί δικάζοντες" τών δέ αφανών καν τή καρδία ένδομυχούντων συν τω θεώ το συνειδος έκαστου έπίσταται' κάντεϋθεν ε! μέν δόλια κα'ι πεφε- νακισμένα, τίνα τάπίχειρα παρέξοι ; ή άνίαν διηνεκή κα'ι θόρυβον συνεχή ώς του έν ήμΐν κυριωτάτου, τής συνειδήσεως, μή ευσταθώς έ'χοντος έπ' άποτ ία τών μελετωμένων' εί δ' 'όσια κα'ι θεοχαρή ταΰτα χρησταΐς ταΐς έλπίσι ή μας διαβόσκει αναγκάζει τε πασαν δειλίαν κα'ι οκνον άποσείσαν1 τας φιλοτιμεΐσθαι Οπως αν ημών το ευθές καΊ άκέραιον προς τους φίλους 1. Φιλολογικά ανάλεκτα Ζαχύνθου (Zante, 1880, in-8·), pp. 316-318. 198 BIBLIOGRAPHIE HELLEJVIQUE καταφανές γένοιτο. Όρας γάρ με μεθ' όσης φιλοτιμίας έπειγόμενον την προς σέ μου εΰνοιαν δηλώσαι, ουδέ πρότερον μέντοι άδηλον ούσαν, άλλ' 'ότι τοσούτον άποσχοινισμένος τής σης θεοσέβειας, μήποτ' άρα ύπόληψιν λήθης παρέξω τό γε νϋν έχον. "Αλλως τε και ης κατ έμαυτον ήσθόμην ηδονής, πυθόμενος τήν υμών σεβασμιότητα ές τον τής επισκοπής άνενεχθεΐσαν θρόνον, χειραγωγία του παναγίου πνεύματος, οϋκ άνεκτίν μοι έ'δοξε, μή ταύτην δήλην παραστήσαι πάσιν Ινί γε τω τρόπω. Πώς γάρ ούκ έμελλον ήσθήναι, τοιούτου ποψ.ένος τής πατρίδος εϋμοιρούσης; ώς ευγέ σοι, Κεφαλληνία, και ύπέρευγε. Νυν σε πάρεστιν αύχειν έπ'ι τοιούτω ποιμένι μάλλον ή έπ'ι τω πολυτρόπω Οδυσσεΐ και τοις εκείνου άγώσιν. Αλλ 'όπως μή άσύμβολος είη ή προς ύμας εύνοια (δεϊν γαρ οΐμαι και συμβόλων, ου σοί γε μάλλον, ή τοΐς μήπω τά καθ' ήμας είδόσιν) ΐδου και τοϋτο έκτίθημι τοις τοιαϋτ' άπαιτοϋσι, προσφωνών σοι τους Επιστολικούς τύπους Θεοφίλου του Κορυδαλλέως (του δια του θείου και μοναχικού σχήματος Θεοδοσίου μετονομασθέντος), ανδρός πάσης λογικής τέχνης και επιστήμης εμπειρότατου, και μάλιστα τής περιπατητικής λεγομένης φιλοσοφίας, είπερ τις των έν τή Ευρώπη' τήν δέέν τή εύσεβεΐ θεολογία τούτου εξιν, και τουτ'ι υπέρ ταύτης αγώνας, συ μάλλον έπαινέσειας, ρητορικωτέρας γλώττης πλούτων ου σοι γ' έν τούτω χαριζόμενος, τω τοιαϋτ' οί'κοθε συντιθέναι ίκανώς εχοντι, άλλα δια σου τοις τών Ελλήνων φιλομαθέσι. Σου γαρ τούτους εκείνους συνι- στώντος ώς ουκ έ'νι άλλως ου'τω ρδστ εις γνώσιν άφικέσθαι του έπιστο- λάς συγγράφειν ελληνιστί. Δια οέ ταύτης τής ακριβέστατης μεθόδου, τοΰντεΰθεν ούκ ολίγοι τον του έπιστέλλειν αγώνα προθύμως ύποστήσον- ται. Ό γάρ ρηθε'ις φιλόσοφος (οΰκ ονόματι μόνον, άλλα πολλώ μάλλον πράγματι' ώς είναι τήν εκείνου διαγωγήν άναμφίβολον μάρτυρα τής τε θεοσέβειας τάνδρός και τής προς πάσαν άρετήν οίκειότητος, ον οοίη θεός διατηρεισθαι τω ήμετέρω γένει έν πολλοίς ετεσιν) άκρως ειδήμων τυγχά- νων εκατέραιν ταΐν γλώσσα'ιν,έλληνίοος τέ φημι και λατινίδος, και πάντα ού μόνον τά τών παλαιών, άλλα και τά τών νεωτέρων περ'ι ταύτης τής πραγματείας ακριβώς περιελθών, κα'ι τά μέν περιττά και ληρώδη τών νϋν δοκησισόφων είκότως άποπτύ-ας' τά οέ τών παλαιών ώς άξια λόγου ANNEE 1625 199 μετά σπουδής epavtffijASVSC, τά πλείω δέ και οίκοθεν συνεισενεγκών τω πράγματι άριστα κα'ι έλλογιμώτατα, ώς έρας, τουτί καθ' αύτον συνέθετο τύποις· καίπερ τοις άλλοις των εκείνου συγγραμμάτων παραβαλλόμενοι ούτοι συγγραμμάτιον ώς αληθώς εύρεθήσονται' έφ' οΤς ού μετρίως άνιώ- μαι οτι μή προχείρως ταυτ' έ'χω, Γν εκδοθέντων εκείνων συν ουδεμία φειδοΐ δαπάνης καΊ πόνου, καταφανής ει'η ή τοΰ ανδρός εις ά'κρον παιδείας έπαρσις' άλλ'ομως έξ ονυχος φασ'ι λέοντα διαγιγνώσκεσθαι. Προς τούτοις δέ προσφωνώ σοι και τήν τούτου ^ητορικήν, καλλίστην τω οντι κα'ι τοιούτω πανσόφω προσήκουσαν ^ήτορι' έ'τι δέ κα'ι έπιστολάς τινας μεταγενεστέρων σοφών 'Ελλήνων και καθ'ήμαςάκμασάντων. Τούτο τοίνυν το θαυμαστον δώρον, και δια τούτου τουμον προς σέ πρόθυμον κα'ι ειλικρινές όπως ασμένως δέξασθαι, θεοφιλέστατε δέσποτα, αμειβόμενος με ταΐς σαΐς προς τον θεον εΰχαΐς, ώς αν ακινδύνως ταυτην'ι τήν μακράν και διαπόντιον έδοιπορίαν άνύσας, τή"ς σής Εεροπρεποΰς θέας άξιωθείην, κα'ι τών σών μελισταγών ρημάτων έμφορηθείην' ην έ'φεσίν μου ο το θέλημα τών φοβούμενων αύτον έκπληρών εις πέρας συντόμως ά'ξοι' ον έρρωμένον σε διαφυλάττειν Ικετεύω, εύσεβώς τε διεξάγοντα το έμπιστευ- θέν σοι ποίμνιον, κα'ι τον τής αληθείας λόγον θεαρέστως όρθοτομοΰντα. 'Αμήν. Έν Λωνδώνη, τή τής Άγγλοβρεττανίας μητροπόλει, γαμηλιώνος κδ' λήγοντος, έ'τει κοσμοσωτηρίω αχκδ'. Ό σος έν Χριστώ Νικόδημος ιερομόναχος a Μεταξάς. Sathas affirme * que cet ouvrage de Gorydalee est dedie a l'auteur lui-meme. Le savant grec a-t-il eu sous les yeux un exemplaire de cette nature ? La chose en soi n'est pas impossible a, et l'argument de Paul Lambros, qui taxe Sathas d'erreur, en invoquant la dedi- cace a Pachome Doxaras3, perd toute sa portee devant la dedicace 1· Νεοελληνική φιλολογία, p. 253. 2. La litterature neo-hellenique nous en fournit un exemple": les Λο'γοι πανηγυ- pixo't εις άπλους στίχους de Dapontes (Venise, 1778, in-8") sont dedies a Dapontes lui-meme. Voir Vretos, Catalogue, premiere partie, n" 284. 3. Troisieme catalogue de livres rares (en grec) publie par Paul Lambros (Athenes, 1869, in-8°), page 7. ΰ l'ιvκque de Lincoln. Mιtaxas aurait-il connu l'art de tirer d'un sac trois moutures ? Une nouvelle edition de ce livre, publiee par Jean Bottari et dediee au cardinal Fortune Tamburini, parut a Rome, en 1756, sous le titre suivant : DE LATERANENSIBUS PARIET1NIS D1SSERTATIO HISTORICA NICOLAI ALEMANNI Additis qua ad idem argu- mentant spectantia scripserunt ILL.VV. Caesar Rasponus, & Josephus Simonius Assemanus. ROMzE MDCCLVI. Excude- BANT JoACHIMUS ET JoANNES JoSEPHUS SaLVIONI TyPOGRAPHI Pontificii Vaticani SUPERIORUM FACULTATE. In-4° de xvi pages pour le titre et l'introduction (dont les deux premieres blanches), 218 pages pour l'ouvrage proprement dit, 1 feuillet blanc et 12 planches gravees en taille douce1. Rare.
- ΠΕΡΙΕΠΙΣΤΟΛΙΚΩΝ
